Κάθε επιτυχημένη κινηματογραφική ταινία απαιτεί ένα “καλό” σενάριο. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του eLearning. Στο eLearning, η ύπραξη σεναρίων είναι ιδιαίτερα επωφελής. Δυστυχώς, πολλοί εκπαιδευτικοί σχεδιαστές είτε δυσκολεύονται να δημιουργήσουν ένα σενάριο μάθησης, ή όπως είναι πιο γνωστό, σενάριο διακλάδωσης, είτε δεν γνωρίζουν καν τι είναι αυτό. Εάν κι εσείς αντιμετωπίζετε παρόμοια προβλήματα, τότε το άρθρο αυτό είναι για σας.


Τι είναι το σενάριο διακλάδωσης;

Η μάθηση βάσει σεναρίων (Scenario Based Learning, S.B.L) είναι μια μοναδική εκπαιδευτική προσέγγιση που χρησιμοποιεί τη δυναμική των σεναρίων με σκοπό τη προώθηση της μάθησης.

Σε ένα σενάριο διακλάδωσης, ο μαθητής γίνεται ο πρωταγωνιστής μιας ιστορίας και καλείται να πάρει μέρος. Εδώ, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε όμως πως ένα σενάριο είναι πολύ βαθύτερο και πιο πολύπλοκο από μια γραμμική ιστορία.

Στη S.B.L, μια σειρά καταστάσεων – προβλημάτων παρουσιάζονται στους μαθητές οι οποίοι καλούνται να επιλέξουν. Αρχικά, αφού τους δοθεί η κατάσταση, εν συνεχεία επιλέγουν τι θα έκαναν εάν ήταν στη θέση του πρωταγωνιστή. Έπειτα, η ακόλουθη κατάσταση που θα εμφανιστεί, βασίζεται στην απάντησή που έδωσαν στην αμέσως προηγούμενη, δημιουργώντας έτσι μια διακλάδωση.

Πλεονεκτήματα του σεναρίου διακλάδωσης

Τα σενάρια είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα στη μάθηση καθώς παρέχουν ένα ρεαλιστικό πλαίσιο εφαρμογής δεξιοτήτων ή γνώσεων, προσφέροντας επίσης συναισθηματική εμπλοκή για τον μαθητή[1]. Τα σενάρια διακλάδωσης συγκεκριμένα, ενισχύουν τα κίνητρα παρέχοντας μια συναρπαστική εμπειρία στους μαθητές, επιτρέποντάς τους να δοκιμάσουν διαφορετικούς τρόπους επίλυσης ενός συγκεκριμένου προβλήματος. Ως εκ τούτου, αυξάνουν την ικανότητά τους να λύνουν προβλήματα και να λαμβάνουν αποφάσεις. Επιπλέον, τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν τεθεί, προωθούνται ζητώντας από τους μαθητές να εξασκήσουν αυτό που έχουν μάθει.

Τέλος, η μάθηση βάσει σεναρίων είναι εξαιρετική προσέγγιση εκπαίδευσης, καθώς επιτρέπει στους μαθητές να εφαρμόζουν γνώσεις και δεξιότητες για να λύσουν ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν στον πραγματικό κόσμο.

Πώς να δημιουργήσετε ένα σενάριο διακλάδωσης

Η ανάπτυξη ενός σεναρίου διακλάδωσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. [2] Απαιτεί οργάνωση και προγραμματισμό. Μην απογοητεύεστε όμως. Παρακάτω θα βρείτε τα βήματα που πρέπει να κάνετε για να δημιουργήσετε ένα.

Συλλέξτε πληροφορίες για το ακροατήριο χρήσης του σεναρίου

Η διαδικασία της ανάπτυξης ενός σεναρίου ξεκινά με την απόκτηση πληροφοριών για το προφίλ των μαθητών που απευθύνεστε. Πρώτον, πρέπει να λάβετε υπόψη τις ανάγκες των μαθητών, μπαίνοντας στη θέση τους. Η ενσυναίσθηση αυτή, είναι ζωτικής σημασίας όταν προσπαθείτε να δημιουργήσετε σενάρια. Στη συνέχεια, οφείλετε να λάβετε υπόψη την ικανότητα ή τη γνώση που πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές από την εκπαίδευση που αναπτύσσετε. Είναι σημαντικό να λάβετε υπόψη τις ανάγκες και τις προσδοκίες τους γιατί διαφορετικά, μπορεί να καταλήξετε να δημιουργήσετε κάτι κουραστικό ή πολύ περίπλοκο.

Σκεφτείτε το κενό μάθησης (learning gap)

Ποιος είναι ο λόγος που πρέπει να τρέξει η συγκεκριμένη εκπαίδευση, η οποία σας οδήγησε στο να επιλέξετε να δημιουργήσετε ένα σενάριο μάθησης; Αφού το αναλογιστείτε αυτό, θα προσδιορίστε ποιο είναι το μαθησιακό κενό.

Στη συνέχεια, ζητήστε από τους Ειδήμονες επί του θέματος (Subject Matter Experts, S.M.E) να σας δώσουν πληροφορίες σχετικά με τις πιο δύσκολες καταστάσεις – συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές στην καθημερινότητα τους[3].  Άλλωστε αυτοί γνωρίζουν καλύτερα από εσάς το προφίλ των μαθητών. Μέσω της βοήθειας των S.M.E, θα προσδιορίσετε τις καταστάσεις – συνθήκες στον πραγματικό κόσμο, στην οποίες οι μαθητές καλούνται να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες ή τις δεξιότητες που τους διδάσκετε. 

Αυτές οι καταστάσεις – συνθήκες θα είναι η έμπνευση πάνω στην οποία θα χτιστεί η ιστορία σας.

Κάνε την θεωρία, πράξη

Τώρα που συλλέξατε όλες τις πληροφορίες από τους S.M.E και αναγνωρίσατε τις καθημερινές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι μαθητές, ήρθε η ώρα να επινοήσετε μια ιστορία που θα απαιτούσε από αυτούς να χρησιμοποιήσουν το εκπαιδευτικό υλικό.

Πάρτε στυλό και ένα χαρτί και σχεδιάστε το διάγραμμα ροής του σεναρίου. Πρέπει να θυμάστε, όμως, ότι αυτό δεν είναι απλώς μια ιστορία. Είναι σενάριο. Επομένως, το σενάριό σας θα πρέπει να περιλαμβάνει μονοπάτια διακλάδωσης (branches) που απομακρύνουν τον χρήστη από την κύρια διαδρομή, που είναι το βέλτιστο αποτέλεσμα, σε διαφορετικά μονοπάτια. Αυτά τα μονοπάτια που δημιουργούν εναλλακτική εξέλιξη στην ιστορία, πρέπει να υπάρχουν στο αρχικό διάγραμμα ροής.

Παραδείγματα διαγραμμάτων ροης σεναρίων διακλάδωσης

Όμως μην ξεχνάτε πως μια ιστορία, για να είναι αποτελεσματική,  πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική. Πρέπει λοιπόν να διασφαλίσετε ότι:

Η ιστορία πρέπει να είναι σχετική με το ακροατήριο. Συνεπώς, θα πρέπει να μιμείται την πραγματικότητα των μαθητών, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ταύτιση με τους χαρακτήρες της ιστορίας. Τοιουτοτρόπως, θα εξασφαλισθεί η συσχέτιση της ιστορίας με τον πραγματικό κόσμο.

Για να επιτύχετε αυτόν τον συσχετισμό με τον πραγματικό κόσμο, πρέπει να βεβαιωθείτε ότι οι χαρακτήρες σας μοιάζουν και ακούγονται σαν πραγματικοί άνθρωποι. Επομένως, προσέξτε τα ακόλουθα:

Οι φανταστικοί σας χαρακτήρες πρέπει να μοιάζουν με το ακροατηρίο χρήσης του σεναρίου. Έτσι, δεν πρέπει να είναι μόνο συμπεριληπτικά , αλλά το πιο σημαντικό, θα πρέπει να μοιάζουν με τους μαθητές σε επίπεδο εμφάνισης. Για παράδειγμα, αν το μαθησιακό ακροατήριο φοράει κοστούμι στον χρόνο εργασίας του, τότε κι οι φανταστικοί σας χαρακτήρες θα χρειαστεί να εμφανίζονται ντυμένοι με κοστούμια.

Σκεφτείτε το κοινό σας και ονομάστε τους χαρακτήρες σας ρεαλιστικά. Μην τους αποκαλείτε «δάσκαλο», «διευθυντή» ή «υπάλληλο». Δώστε τους πραγματικά ονόματα, ώστε ο μαθητής να καταλάβει ότι αυτά δεν είναι απλώς κινούμενα σχέδια αλλά πραγματικοί άνθρωποι.

Δημιουργήστε τους διαλόγους με βάση τις καταστάσεις που εντοπίσατε στο προηγούμενο βήμα, κατά την ανάλυση του κενού απόδοσης. Μπορείτε εδώ να ζητήσετε τη βοήθεια των S.M. Πείτε τους να δώσουν έμφαση στα πιο κοινά λάθη που κάνουν οι μαθητές. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτά τα λάθη ως περισπασμούς για να δημιουργήσετε διαφορετικά μονοπάτια που παίρνουν τον πρωταγωνιστή της ιστορίας και διαδοχικά τον μαθητή, μακριά από το κύριο στόχο του σεναρίου.

Επιπλέον, οι διάλογοι πρέπει να έχουν χαλαρό και όχι διδακτικό τόνο. Οι μαθητές βρίσκουν πιο εύκολο και ελκυστικό να ασχοληθούν με το περιεχόμενο όταν η γλώσσα που χρησιμοποιείται μοιάζει με την καθομιλουμένη.

Όταν τελειώσετε, είναι συνετό να μετατρέψετε το σκιαγραφημένο διάγραμμα ροής σε ένα ψηφιακό Storyboard. Αφήστε το χαρτί και χρησιμοποιήστε έναν επεξεργαστή κειμένου, όπως το MS Word, ή ένα εργαλείο παρουσίασης όπως το PowerPoint για να δημιουργήσετε το Storyboard σας. Ένα Storyboard είναι χρήσιμο επειδή χαρτογραφεί πώς εξελίσσεται το σενάριο και μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε πιθανά λάθη. Ένα Storyboard είναι επίσης υποχρεωτικό εάν κάποιος άλλος εκτός από εσάς, πχ ένας eLearning developer, είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη του σεναρίου.

Ζητήστε σχόλια από τους S.M.E

Εντάξει, το σενάριο είναι έτοιμο. Και τώρα τι;

Δεν μπορώ να τονίσω πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των S.M.E στην ανάπτυξη ενός σεναρίου για μάθηση. Όταν τελειώσετε με το σενάριο και τους διαλόγους σας, στείλτε το μαζί με Storyboard στους S.M.E. Ζητήστε τους να σας παρέχουν ανατροφοδότηση. Οι S.M.E. θα σας δώσουν πολύτιμα σχόλια, ελέγχοντας αν το σενάριο είναι ουσιαστικό και ρεαλιστικό.

Αποδεχτείτε την (πιθανή) αποτυχία

Ναι, μας αρέσει όταν οι μαθητές αποτυγχάνουν καθώς η γνώση εγκαθιδρύεται επιτυχώς και μέσα από αναστοχασμό κι αναθεώρηση των λανθασμένων επιλογών. Αυτό το είδος αποτυχίας θα διασφαλίσει ότι το λάθος των μαθητών στον εικονικό κόσμο δεν θα επαναληφθεί στον πραγματικό.

Το να κάνεις λάθη και να μπορείς να βιώνεις με ασφάλεια διαφορετικές προοπτικές είναι αυτό που κάνει τη μάθηση βάσει σεναρίων (S.B.L) τόσο συναρπαστική.[4]

Επομένως, χρησιμοποιήστε περισπασμούς που είναι πιστευτοί και είναι πιθανό να επιλέξει ο μαθητής. Στη συνέχεια, δείξτε τους ποιο είναι το αποτέλεσμα της λανθασμένης επιλογής τους.

Εξατομικεύστε την ανατροφοδότηση

Η ανατροφοδότηση είναι εξαιρετικά σημαντική στην εκπαίδευση. Μην πείτε απλώς “αυτό είναι σωστό/λάθος”. Αντ ‘αυτού, θα βοηθούσε τους μαθητές αν τους δίνατε ανατροφοδότηση που δείχνει τις συνέπειες των επιλογών τους.[5] Αυτό έχει ύψιστη σημασία γιατί τους επιτρέπει να αντιληφθούν τι θα συνέβαινε στην πραγματικότητα.

Παράλληλα, βάλτε τους χαρακτήρες να συνοφρυωθούν ή να χαμογελάσουν, ανάλογα με τις ενέργειες του χαρακτήρα που χειρίζεται ο μαθητής. Βάλτε τους να απαντήσουν με τρόπο που θα ανταποκρίνονταν οι πραγματικοί άνθρωποι. Σε κάθε άλλη περίπτωση, σενάρια με χαρακτήρες που υπερβάλλουν ή χρησιμοποιούν ξύλινη γλώσσα, δύσκολα θα τραβήξουν το ενδιαφέρον των μαθητών.