Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Purdue (n.d), ένας Σχεδιαστής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων  (Instructional Designer) είναι ένα άτομο που διασφαλίζει ότι οι μαθητές μαθαίνουν αποτελεσματικά δημιουργώντας υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικό υλικό που λαμβάνει υπόψη τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους. Είναι ένα ενδιαφέρον και πολλά υποσχόμενο πεδίο, όπως τίθεται στο ερώτημα: Πώς μπορεί κανείς να γίνει Σχεδιαστής Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων;

Αν αναζητάτε τον πιο ολοκληρωμένο Οδηγό Επιμόρφωσης για Instructional Designers / Σχεδιαστές Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στα Ελληνικά, πατήστε εδώ.

Τι είναι ο σχεδιαστής εκπαιδευτικών προγραμμάτων;

Ένας σχεδιαστής εκπαιδευτικών προγραμμάτων (ΣΕΠ) αναπτύσσει εκπαιδευτικό υλικό για σχολεία, οργανισμούς και επιχειρήσεις. Ενώ οι ΣΕΠ διαθέτουν ένα εκτεταμένο σύνολο δεξιοτήτων, το πιο σημαντικό καθήκον τους είναι να αναλύουν  προσεκτικά πώς μαθαίνουν οι μαθητές και να επιλέγουν το κατάλληλο υλικό και τις μεθόδους εκείνες που θα τους βοηθήσουν αποτελεσματικότερα να βελτιώσουν ή να αποκτήσουν νέες γνώσεις.

H διαδικασία σχεδιασμού είναι ουσιαστικά μια προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων, επικεντρωμένη στο πεδίο του σχεδιασμού, η οποία συνδυάζει μια μαθητοκεντρική  προοπτική με την ορθολογική και αναλυτική έρευνα με στόχο τη δημιουργία καινοτόμων λύσεων» (Ellis, n.d)

Τι δεξιότητες πρέπει να διαθέτει κάποιος για να γίνει σχεδιαστής εκπαιδευτικών προγραμμάτων;

Ένας σχεδιαστής εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι επιφορτισμένος με διάφορα καθήκοντα. Αυτά περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα ευθυνών που κυμαίνονται από την συχνή επικοινωνία με τους Ειδήμονες επί του Περιεχομένου (ΕΠΠ, SME-Subject Matter Experts) που έχει ορίσει ο πελάτης, έως την επιλογή των απαραίτητων εκπαιδευτικών και παιδαγωγικών προσεγγίσεων που θα επιτρέψουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα μαθητευόμενων να αναπτυχθεί εκπαιδευτικά. Δεδομένου ότι ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός αγγίζει πολλά πεδία λόγω της διεπιστημονικής του φύσης, οι ΣΕΠ αναμένεται να έχουν εκτεταμένες δεξιότητες και γνώσεις σε διάφορους τομείς (Peck, 2020) όπως στην έρευνα, την γραφιστική, eLearning, την δημιουργία βίντεο, την εκπαίδευση και, φυσικά τον ίδιο τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό.

Ποια είναι τα βήματα που ακολουθεί ο σχεδιαστής εκπαιδευτικών προγραμμάτων για να δημιουργήσει υλικό;

Οι ΣΕΠ τείνουν να έχουν διαφορετικές ευθύνες και φόρτο εργασίας ανάλογα τον οργανισμό στον οποίο εργάζονται. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει σαφής διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει κανείς για να επιτύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ευτυχώς, υπάρχουν ορισμένα βήματα στη διαδικασία υλοποίησης που είναι κοινά στις περισσότερες περιπτώσεις σχεδίασης.

Τυπικά βήματα ανάπτυξης εκπαιδευτικών προϊόντων 

Συναντήσεις με τους ειδήμονες επι του περιεχομένου

Ένας ΣΕΠ στην αρχή του έργου συναντάται με τους ΕΠΠ του πελάτη και αναλύει τις ανάγκες και τους στόχους τους. Σε αυτό το στάδιο, εντοπίζεται το κενό μάθησης / απόδοσης. Αυτό το κενό είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο ξεκίνησε ολόκληρη η διαδικασία εκπαίδευσης / μάθησης. Οι ισχυρές δεξιότητες επικοινωνίας είναι το κλειδί εδώ, επειδή βοηθούν τον ΣΕΠ να εξηγήσει τις ιδέες και τις μεθόδους σχεδίασης στους ΕΠΠ.
Step 1: Meeting with the SMEs

Έρευνα ακροατηρίου-μαθητών

Ένας ΣΕΠ είναι υπεύθυνος για τη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με τις βασικές γνώσεις των μαθητών και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων αυτής της έρευνας. Το προφίλ του ακροατηρίου πρέπει να αξιολογηθεί και να ορισθεί. Πληροφορίες όπως η ηλικιακή ομάδα, η εθνικότητα, η θρησκεία και φυσικά οι προηγούμενες γνώσεις τους σχετικά με το θέμα ενδιαφέροντος, οφείλονται να καταγραφούν . Αυτό μπορεί να συμβεί με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, οι ΣΕΠ μπορούν να ρωτήσουν τους ΕΠΠ για τέτοιου είδους πληροφορίες, να ελέγξουν προηγούμενα προγράμματα μάθησης / κατάρτισης που μπορεί να είχαν υλοποιηθεί στο παρελθόν ή ακόμη και να πραγματοποιήσουν μερικές συνεντεύξεις με τους μελλοντικούς μαθητές.

Δημιουργία Περιεχομένου

Ένας ΣΕΠ είναι υπεύθυνος για την κατασκευή του περιεχομένου και των δραστηριοτήτων βάσει των απαιτήσεων και των μαθησιακών στόχων του πελάτη. Ο ΣΕΠ κατηγοριοποιεί ιεραρχικά τους μαθησιακούς στόχους με βάση τη σημασία τους καθώς αυτοί καθορίζονται από τις συναντήσεις με τους ΕΠΠ. Στη συνέχεια, ο ΣΕΠ προσδιορίζει την πιο λογική προσέγγιση για την παράδοση του περιεχομένου, με βάση τις πληροφορίες που έχουν συλλεχθεί μέχρι στιγμής, η οποία μπορεί να ποικίλει από, τη μάθηση μέσω βίντεο έως τις gamified τεχνικές. Υπάρχουν διάφορα μοντέλα, θεωρίες και τεχνικές μάθησης που μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει για να παρακινήσει τους μαθητές και να δημιουργήσει μια σημαντική εμπειρία μάθησης, αλλά αυτές είναι πέρα από το σκοπό αυτού του άρθρου. Δύο από τις πιο κοινές θεωρίες μάθησης είναι ο Κονστρουκτιβισμός και ο Συμπεριφορισμός. Για να μάθετε για αυτές τις γνωστές θεωρίες, κάντε κλικ εδώ.

Ανασκόπηση

Σε αυτό το βήμα, ο ΣΕΠ παρουσιάζει το πρώτο πρόχειρο περιεχομένου στον πελάτη και αναθεωρεί αυτό το περιεχόμενο με βάση τα σχόλια που ελήφθησαν. Ο πελάτης πρέπει να επικυρώσει τις στρατηγικές προσεγγίσεις πριν προχωρήσει στο επόμενο βήμα. Το περιεχόμενο σε αυτό το βήμα μπορεί να είναι είτε σε ψηφιακή είτε σε έντυπη μορφή.

Ανάπτυξη Περιεχομένου

Μετά την ολοκλήρωση του περιεχομένου, ο ΣΕΠ συνεργάζεται με τους προγραμματιστές για την ανάπτυξη των μέσων που θα υποστηρίξουν το μαθησιακό περιεχόμενο, ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, αναπτύσσει το περιεχόμενο από μόνος του. Το υλικό που δίνεται στον προγραμματιστή eLearning, ονομάζεται “storyboard”, και μετατρέπεται σε ψηφιακή μορφή. Η συνεργασία μεταξύ ΣΕΠ και προγραμματιστών eLearning είναι ζωτικής σημασίας, καθώς το προϊόν πρέπει να προσφέρει μια υπέροχη εμπειρία χρήστη (UX-User Experience) στον μαθητή, καθώς επηρεάζει τα συναισθήματα και τις στάσεις του ατόμου σχετικά με αυτό. Μετά από αυτό είναι καιρός να συμβουλευτείτε ξανά τον πελάτη. Το αποτέλεσμα αυτού του βήματος ονομάζεται “πρωτότυπο” και στη συνέχεια θα πρέπει να δοθεί στον πελάτη για περαιτέρω επικύρωση. Είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον πελάτη πριν ξεκινήσετε την πλήρη ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού για να εξοικονομήσετε χρόνο από πιθανές αλλαγές της τελευταίας στιγμής που μπορούν να προκαλέσουν πονοκεφάλους τόσο στον ΣΕΠ όσο και στους προγραμματιστές του eLearning. Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με το Storyboarding πατήστε εδώ.
Εάν ενδιαφέρεστε να αναπτύξετε τα δικά σας storyboards (πρότυπα), σας προτείνω μια αρκετά χρήσιμη εφαρμογή, διαθέσιμη τόσο για υπολογιστές όσο και για κινητά τηλέφωνα, που ονομάζεται Milanote. Το Milanote είναι ένα εύκολο στη χρήση εργαλείο για να οργανώσετε τις ιδέες και τα έργα σας σε οπτικούς πίνακες ή ακόμα και σε πίνακες ιστοριών. Το χρησιμοποιώ εδώ και αρκετό καιρό και με βοηθάει πραγματικά στη δημιουργία και διαχείριση των storyboard μου.
Milanote's interface

Διασφάλιση Ποιότητας

Αν και αυτό το βήμα είναι σημαντικό, συχνά παραλείπεται. Η χρυσή έκδοση του προϊόντος δημοσιεύεται και η ποιότητά του πρέπει να ελεγχθεί. Στη λίστα ελέγχου περιλαμβάνονται αλληλεπιδράσεις, τυπογραφικά λάθη, έλεγχος μεταξύ πλατφορμών κ.λπ. Τα λάθη της τελευταίας στιγμής πρέπει να εντοπιστούν σε αυτό το βήμα πριν από την παράδοση του τελικού προϊόντος και την έναρξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Εκτός αυτού, πρέπει να ελεγχθεί η λειτουργικότητα μεταξύ πλατφορμών. Είναι ζωτικής σημασίας για τους ΣΕΠ να εξοικειωθούν με την εμπειρία χρήστη (UX) για να κατανοήσουν ολιστικά τις αλληλεπιδράσεις και τις απαντήσεις των μαθητών πάνω στο περιεχόμενο όταν μεταδίδονται σε μια σειρά συσκευών (Vaughan, 2016).

Εκπαίδευση

Πριν από την έναρξη της εκπαίδευσης, ο ΣΕΠ θα πρέπει να προετοιμάσει διεξοδικά το εκπαιδευτικό υλικό για τους μαθητές. Η εκπαίδευση μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε αυτοπροσώπως είτε διαδικτυακά, οπότε είναι σημαντικό να είναι καλά προετοιμασμένος ανάλογα με την κατάσταση. Ο ΣΕΠ επιλέγει επίσης τις βέλτιστες τεχνικές για τη συγκεκριμένη ομάδα εκπαιδευομένων, προκειμένου να είναι σε θέση να τους εμπλέξει ώστε να πετύχει η εκπαιδευτική διαδικασία. Συχνά παρατηρείται ότι ορισμένα προγράμματα κατάρτισης ενδέχεται να αποτύχουν. Για να μάθετε γιατί αποτυγχάνουν ορισμένα προγράμματα κατάρτισης, μπορείτε να πατήσετε εδώ.

Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων

Η αξιολόγηση είναι η τελευταία φάση της υλοποίησης εκπαιδευτικού σχεδιασμού που διασφαλίζει ότι οι μαθησιακές συνεδρίες ήταν ικανές στην επίτευξη των αρχικών στόχων. Ο ΣΕΠ πρέπει πρώτα να ερμηνεύσει και να αξιολογήσει τα αποτελέσματα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα εξετάζοντας τις πεποιθήσεις των μαθητών που σχετίζονται με αυτό. Στη συνέχεια, είναι επίσης υποχρεωτικό να συζητήσει με τον πελάτη και τον ΕΠΠ του πελάτη σε μεταγενέστερο στάδιο, προκειμένου να ανακαλύψει εάν ολόκληρη η διαδικασία εκπαίδευσης οδήγησε σε αύξηση της απόδοσης / γνώσης και εάν το κενό απόδοσης / γνώσης που εντοπίστηκε στο πρώτο βήμα καλύφθηκε με βάση τον αρχικό σχεδιασμό. Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με το μοντέλο αξιολόγησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Kirkpatrick, μπορείτε να πατήσετε εδώ.

Είναι ένας εύκολος δρόμος;

Είναι πράγματι αλήθεια ότι οι ΣΕΠ λαμβάνουν ένα σημαντικό χρηματικό ποσό κατά την πληρωμή. Αλλά λάβετε υπόψη ότι όπως και ένα τριαντάφυλλο έχει αγκάθια, έτσι και αυτή η δουλειά έχει τα δικά της ελαττώματα. Όπως κάθε εργασία που απαιτεί από το άτομο να έρθει σε επαφή με πελάτες, να οργανώσει ομάδες επαγγελματιών, να τους αναθέσει εργασίες και να διαχειριστεί τον φόρτο εργασίας τους, η δουλειά ενός εκπαιδευτικού σχεδιαστή προγραμμάτων είναι επίσης αγχωτική. Μερικά ζητήματα πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν ξεκινήσετε μια καριέρα σε αυτόν τον τομέα, όπως τα παρακάτω:

Πελάτες

Επιπλέον, ορισμένοι πελάτες μπορεί να είναι εξαιρετικά απαιτητικοί, ζητώντας την ανάπτυξη  επιπλέον υλικού από αυτό που έχει οριστεί ή την προσαρμογή του τελικού προϊόντος πέρα από το συμφωνημένο πλάνο. Για να αποφευχθούν αυτά τα ζητήματα, οι ΣΕΠ ορίζουν τα ορόσημα του έργου με σαφήνεια και συμφωνούν με τον πελάτη σχετικά με τον αριθμό και κυρίως το χρονοδιάγραμμα των αναθεωρήσεων που πρόκειται να πραγματοποιηθούν.

Ικανότητα προσαρμογής

Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο προϋπολογισμός μπορεί να είναι ένα πρόβλημα, επομένως μια λύση που κάποτε ταιριάζει με έναν προηγούμενο πελάτη ενδέχεται να πρέπει να αλλάξει ανάλογα. Όταν υπάρχει πληθώρα διαθέσιμων πόρων, η διαδικασία ανάπτυξης λύσεων για τον πελάτη μπορεί να επιτρέψει στον ΣΕΠ να ξοδέψει περισσότερο χρόνο στη φάση της ανάλυσης των αναγκών του πελάτη, της αναθεώρησης παλαιότερων προγραμμάτων κατάρτισης που πραγματοποίησε ο πελάτης κ.λπ. Από την άλλη πλευρά, εάν ο προϋπολογισμός είναι περιορισμένος, πρέπει να βρεθούν λύσεις προκειμένου η ποιότητα του προγράμματος να παραμείνει υψηλή και ταυτόχρονα να παραμείνει σε καλή σχέση με τα οικονομικά των ενδιαφερομένων.

Υπόβαθρο

Υποθέτοντας ότι το άτομο που θα ήθελε να γίνει Σχεδιαστής Εκπαιδευτικού Προγράμματος έχει το απαραίτητο υπόβαθρο, είτε στην Επιστήμη των Υπολογιστών είτε στην Εκπαίδευση, ενδεχομένως ένας μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών στην Εκπαιδευτική Τεχνολογία ή στις Παιδαγωγικές Επιστήμες να ήταν χρήσιμος, ώστε να αποκτηθούν οι απαραίτητες γνώσεις σχετικά με τις μαθησιακές θεωρίες και τις εκπαιδευτικές διαδικασίες σχεδιασμού. Οι γνώσεις αυτές θα επιτρέψουν την δημιουργία ελκυστικών και αποτελεσματικών μαθησιακών εμπειριών. Σημειώστε επίσης ότι απαιτείται συνεχής προσπάθεια ενημέρωσης για τις τελευταίες τάσεις στον τομέα της εκπαιδευτικής τεχνολογίας, που εξελίσσεται συνεχώς, πράγμα που σημαίνει ότι η συμμετοχή σε συναφή συνέδρια και η συμμετοχή σε κοινότητες πρακτικής είναι υποχρεωτική για το σκοπό αυτό.

Τύποι σχεδιαστών εκπαιδευτικών προγραμμάτων

Οι ΣΕΠ τείνουν επίσης να έχουν διαφορετικές ευθύνες και φόρτο εργασίας με βάση τον οργανισμό στον οποίο εργάζονται.

Για παράδειγμα, οι ΣΕΠ που εργάζονται σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και οργανισμούς, περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε εκτεταμένες συναντήσεις με τους ΕΠΠ προκειμένου να κατανοήσουν σαφώς τις απαιτήσεις και τις ανάγκες τους. Στη συνέχεια μετατρέπουν την «πρώτη ύλη» που προήλθε από τις συναντήσεις με τους ΕΠΠ στη σωστή μορφή επιλέγοντας τις κατάλληλες προσεγγίσεις για την ανάπτυξή της. Εκτός αυτού, διατηρούν συνεχή επαφή με τους eLearning προγραμματιστές του ιδρύματος που είναι υπεύθυνοι για την ψηφιοποίηση του υλικού. Αντίθετα, οι ΣΕΠ που εργάζονται στον τομέα των επιχειρήσεων, εκτός από το γράψιμο του μαθησιακού υλικού, σχεδόν ό,τι κάνουν και οι εκπαιδευτικοί ομόλογοι τους, τείνουν να ξοδεύουν λιγότερο χρόνο στην έρευνα των αναγκών των πελατών, καθώς ο πελάτης τους είναι πάντα ο ίδιος και ξοδεύει το μεγαλύτερο μέρος του φόρτου εργασίας τους στην ανάπτυξη μαθημάτων eLearning για να καλύψουν τις ανάγκες των εργαζομένων της εταιρείας (Peck, 2020).

Συμπέρασμα

Καθώς τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει τελευταία στη μετάβαση σε απομακρυσμένα περιβάλλοντα μάθησης και κατάρτισης, η ανάγκη για Εκπαιδευτικούς Σχεδιαστές Προγραμμάτων είναι πιο μεγάλη από ποτέ. Αυτήν τη στιγμή παρατηρούμε μια εισροή Εκπαιδευτικών Σχεδιαστών στην αγορά, καθώς το επάγγελμά τους και η τεχνογνωσία τους είναι ιδιαιτέρως απαραίτητα αυτή την περίοδο. Όμως ένας ΣΕΠ για να λάμψει και να ξεχωρίσει, πρέπει να κατέχει μια μεγάλη ποικιλία δεξιοτήτων και γνώσεων τόσο στο πεδίο της εκπαίδευσης όσο και στην επιστήμη υπολογιστών.

Αναφορές

Devlin, P. (2020). How to Become an Instructional Designer in 2020. Retrieved September 5, 2020 from https://www.devlinpeck.com/posts/how-to-become-instructional-designer

Ellis, C. (n.d). Instructional Design & Developer. Retrieved September 4, 2020 from https://www.cathellis.com

Purdue University (n.d). What is Instructional Design? Retrieved September 5, 2020 from https://online.purdue.edu/blog/education/what-is-instructional-design

Tucker, C. (2018) What does an instructional designer do? Retrieved September 5, 2020 from https://www.christytuckerlearning.com/what-does-an-instructional-designer-do/

Vaughan, S. (2016) 2016 Instructional Design Trends Compass: Experiences, Ecosystems, Evaluations. Oh My! Retrieved from https://elearningindustry.com/2016-instructional-design-trends-compass-experiences-ecosystems-evaluation-oh