Εξ αποστάσεως διδασκαλία. 8 Συμβουλές Επιτυχίας

Ίσως το σχολείο σας έκλεισε λόγω κακοκαιρίας κι είστε αναγκασμένοι να προβείτε σε εξ αποστάσεως διδασκαλία ή ίσως αποφασίσατε να ξεκινήσετε το δικό σας διαδικτυακό φροντιστήριο. Όποιος κι αν είναι ο λόγος που σας κάνει να διδάξετε διαδικτυακά, σε αυτό τον οδηγό θα γνωρίσετε τις συμβουλές ώστε να είστε αποτελεσματικοί και να αντιμετωπίσετε τα πιθανά προβλήματα που θα εμφανιστούν.

---

Οι άνθρωποι οι οποίοι εργάζονται εξ αποστάσεως, εργάζονται τόσο σκληρά όσο εσείς, πληρώνουν τους ίδιους φόρους με εσάς και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πιο παραγωγικοί από εσάς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες ή οι επαγγελματίες που έχουν επιλέξει αυτό το μονοπάτι είναι εξαιρετικά πιο έμπειροι πάνω σε αυτή την πρακτική καθώς την εφαρμόζουν χρόνια ενώ ταυτόχρονα έχοντας δρέψει τους καρπούς της προσπάθειας τους και αναγνωρίζουν την αξία της.

Αλλά πώς μπορεί κάποιος που δεν είναι αρκετά έμπειρος ή είναι τελείως άπειρος να προσαρμοστεί και να επιζήσει αυτής της κατάστασης;

Ας ξεκινήσουμε λέγοντας πως η ηλεκτρονική μάθηση είναι η ασφαλέστερη μέθοδος κατάρτισης σε περιόδους παγκόσμιας κρίσης υγείας ή δυσμενών καιρικών συνθηκών, καθώς επιτρέπει στον εκπαιδευόμενο πλήρη απομόνωση από τους φυσικούς κινδύνους που ελλοχεύουν.

Δυστυχώς όμως, λόγω της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί, κυρίως ελέω του COVID19, πολλοί επαγγελματίες, εκπαιδευτικοί ή μη, ωθούμενοι από τους περιορισμούς που θέτουν οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο αναγκάζονται ή πρόκειται να αναγκαστούν σε εργασία εξ αποστάσεως δίχως ενδεχομένως την θέληση τους ή την απαραίτητη εμπειρία. Σε αυτή τη περίπτωση δίχως προηγούμενη εμπειρία τηλε-εργασίας, οι πιθανότητες να αποτύχουν στο συγκεκριμένο εγχείρημα μεγαλώνουν εκθετικά. Ο παρών οδηγός δεν θα εκθέσει τα αναγκαία χαρακτηριστικά που πρέπει να διέπουν τους σύγχρονους εκπαιδευτικούς, αλλά αντιθέτως θα εστιάσει σε πρακτικές οι οποίες θα ενισχύσουν την ικανότητα κάποιου να διδάσκει και γενικότερα να εργάζεται από το σπίτι.

Αρχικά, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι/ Είναι επιβεβλημένη διαφοροποίηση εκπόνησης ενός μαθήματος απομακρυσμένα σε σχέση με τα μαθήματα δια ζώσης. Ό,τι ισχύει στην παραδοσιακή τάξη, δεν σημαίνει πως θα ισχύει και στην ψηφιακή. Ο λόγος είναι πως απαιτείται ιδιαίτερη προεργασία και αντιμετώπιση των ιδιαιτέρων συνθηκών που διέπουν την από απόσταση εκπαίδευση.

Ας δούμε λοιπόν 8 συμβουλές που θα σας φανούν ιδιαίτερα χρήσιμες κατά την εξ αποστάσεως διδασκαλία σας.

1. Χρησιμοποιήστε μια Πλατφόρμα Διαχείρισης Τάξης

Εφόσον ήδη γίνεται χρήση κάποιας πλατφόρμας διαχείρισης τάξης – LMS (Learning Management System) σε πρώτιστο στάδιο, σκόπιμο για λόγους χρηστικότητας και ταχύτητας είναι να παραμείνετε σε αυτή, καθώς κάθε νέο εργαλείο απαιτεί όχι μόνο εξοικείωση από τον καθηγητή αλλά και από τους μαθητές. Ενδεικτικά τέτοιες πλατφόρμες είναι το Edmodo, το Moodle, το Canvas, το Microsoft Teams και η (ελληνική) e-me. Φυσικά  δεν είναι τα μόνα εργαλεία που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αλλά σίγουρα είναι από τα πιο γνωστά. Μια πλατφόρμα τύπου LMS, ως εργαλείο ασύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης, δηλαδή που δεν απαιτεί την ταυτόχρονη παρουσία όλων των συμμετεχόντων, θα επιτρέψει την καλή οργάνωση του μαθήματος και των εκπαιδευομένων

Ουσιαστικά μια τέτοια πλατφόρμα θα αποτελέσει τον ψηφιακό χώρο όπου θα φιλοξενηθεί η τάξη και οι μαθητές σας.

Εκεί θα είναι ο τόπος συγκέντρωσης, αλληλεπίδρασης (όπως πχ μέσω χρήσης ενός forum επικοινωνίας) και ενημέρωσης των μαθητών σχετικά με τις δραστηριότητες που πρόκειται να λάβουν χώρα, ενώ ταυτόχρονα θα είναι και ο τόπος ενημέρωσης τους από τον εκπαιδευτικό, δίχως να χρειάζεται εξατομικευμένη επικοινωνία κατ’ ανάγκη. Γενικά, τέτοιες πλατφόρμες είναι αναγκαίες για να πετύχετε την δημιουργία συνθηκών  συνεργατικής μάθησης σε ψηφιακή τάξη. 

Φυσικά , δεν πρέπει να ξεχάσετε να εμπλουτίσετε την ψηφιακή σας πλατφόρμα με τα απαραίτητα εργαλεία τα οποία έχουν την δυνατότητα να ενισχύσουν την εμπλοκή των μαθητών καθώς επίσης και το ενδιαφέρον τους για το ψηφιακό μάθημα.

Τέτοια εργαλεία δεν είναι άλλα από τους μηχανισμούς παιχνιδοποίησης, οι οποίοι ενδεικτικά μπορούν να είναι η απόδοση κονκάρδων (badges) για την επιτυχή ολοκλήρωση στόχων, ένα σύστημα πόντων επιβράβευσης (leaderboard), εικονικά βραβεία και άλλα. Τούτο είναι σημαντικό καθώς η ηλεκτρονική μάθηση σε συνάρτηση με τις δυνατότητες που παρέχονται για διάνθιση του υλικού με τη βοήθεια των μηχανισμών που προαναφέρθηκαν, έχοντας άμεση συσχέτιση με τη νευροεπιστήμη δύναται να κάνει την εκπαιδευτική διαδικασία εξαιρετικά επωφελή για τους μαθητές. 

2. Χρησιμοποιήστε ένα λογισμικό τηλεδιάσκεψης

Έπειτα πρέπει να γίνει προσεκτική επιλογή των εργαλείων που θα ενταχθούν στη πλατφόρμα ψηφιακής εκπαίδευσης και κυρίως του εργαλείου τηλεδιάσκεψης που θα χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε οι μαθητές να εμπλακούν σε σύγχρονου τύπου μάθηση, δηλαδή με την ταυτόχρονη, ζωντανή παρουσία σας. Χρησιμοποιώντας ένα λογισμικό τηλεδιάσκεψης, οι συμμετέχοντες αλληλοεπιδρούν σε κοινό χρόνο με ποικίλους τρόπους, κυρίως μέσω video streaming σε πραγματικό χρόνο.

Ένα τέτοιο εργαλείο είναι απαραίτητο καθώς θα υπερκεράσει ένα από τα κυριότερα προβλήματα της εξ’ αποστάσεως μάθησης το οποίο δεν είναι άλλο από την πιθανή απομόνωση – μοναξιά που μπορεί να νοιώσει ο μαθητής λόγω της έλλειψης επικοινωνίας κατά πρόσωπο.

Μέσα από το video σε πραγματικό χρόνο, εσείς και οι μαθητές θα μπορέσετε να συνομιλησετε  όπως ακριβώς γίνεται σε οποιαδήποτε video-κλήση.

Υπάρχει μια πλειάδα λογισμικών για τούτο το σκοπό, άλλα δωρεάν και άλλα με χρηματικό αντίτιμο, όπως για παράδειγμα το Skype, το Slack, το Big Blue Button, το Zoom, το Blackboard και το Webex. Ορισμένα από αυτά διαθέτουν επιλογές όπως ζωντανά polls, διαμοιρασμό της οθόνης του παρουσιαστή – καθηγητή, διαχείριση συμμετεχόντων και διάφορα άλλα καλούδια τα οποία μπορούν να φανούν ιδιαιτέρως χρήσιμα.

3. Να έχετε ένα Plan B αν κάτι δεν πάει καλά

Η ορθά δομημένη εξ αποστάσεως διδασκαλία απαιτεί να υπάρχει πάντα ένα σχέδιο διάσωσης (Plan B) σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά.

Πολλές φορές η τεχνολογία αποτυγχάνει, ειδικά όταν πρόκειται να την χρησιμοποιήσουμε μπροστά σε κόσμο ή να κάνουμε κάποια επίδειξη με την χρήση ενός τεχνολογικού εργαλείου, συνεπώς είναι επιβεβλημένη η ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων.

Για παράδειγμα ας υποθέσουμε πως έχετε φτιάξει μια εξαιρετική παρουσίαση στο διαδραστικό εργαλείο παρουσιάσεων που λέγεται Nearpod αλλά εκείνη τη στιγμή ο server της εφαρμογής είναι εκτός λειτουργίας. Αυτό που ένας εξαιρετικά προετοιμασμένος εκπαιδευτικός θα έκανε σε τέτοια περίπτωση, θα ήταν να έχει μια παρουσίαση στο σκληρό του δίσκο σε μορφή PowerPoint έτσι ώστε να την προβάλει κατ’ ανάγκη αντί της αρχικής ιδέας.

Για όσους πραγματικά φοβούνται μια καλή κίνηση θα ήταν η αγορά μιας δεύτερης συσκευής που θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση προβλήματος λειτουργικότητας της κεντρικής υπολογιστικής μονάδας. Σε τέτοιες περιπτώσεις ένας οικονομικός φορητός υπολογιστής με αξιοπρεπές μικρόφωνο και κάμερα μπορεί να φανεί σωτήριος.

4. Εντάξτε βίντεο

Μην αντιμετωπίζετε την εξ αποστάσεως διδασκαλία και γενικότερα την χρήση εργαλείων εξ αποστάσεως εργασίας ως κατώτερη σε σχέση με τα συμβατική – παραδοσιακή. Δεν είναι κατώτερη, είναι απλά διαφορετική. Οι περισσότεροι από εσάς εργάζονται με ανθρώπους που ανήκουν στην GenZ, πρακτικά γεννημένους 1990-2010, οι οποίοι λόγω της μαζικότητας της χρήσης και της ευκολίας που παρέχουν οι κινητές συσκευές, τρέφουν ιδιαίτερη εκτίμηση στο λεγόμενο video based learning καθώς περνούν ήδη μεγάλα χρονικά διαστήματα στο Youtube  και σε άλλες πλατφόρμες video streaming για την διασκέδαση τους.

Φροντίστε να εμπλουτίσετε το μάθημα σας με αρκετά video τα οποία θα στοχεύουν στην μετάδοση των βασικών πληροφοριών του μαθήματος σας, αφήνοντας έξω τις λεπτομέρειες που ενδεχομένως να μην είναι τόσο σημαντικές.

Πρέπει να υπογραμμιστεί πως τα video τα οποία θα δημιουργήσετε είναι αναγκαίο να έχουν μικρή διάρκεια, λιγότερη των 3-4 λεπτών, καθώς οι άνθρωποι της GenZ διαθέτουν εξαιρετικά χαμηλό attention span, με αποτέλεσμα να τους είναι αδύνατον να παρακολουθήσουν εκτενείς βιντεοσκοπήσεις καθώς πολύ απλά η προσοχή τους αποσπάται ιδιαιτέρως εύκολα.

5. Έχετε στο νου τις δυσκολίες των μαθητών

Είτε σε τάξη φυσική παρουσίας είτε σε τάξη εξ αποστάσεως διδασκαλίας, προβλήματα θα προκύψουν. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος να είστε προετοιμασμένοι για ζητήματα που πρόκειται να αντιμετωπίσουν οι χρήστες. Κάποιοι δεν θα ακούν καλά λόγω προβλήματος με τα ηχεία τους, κάποιοι δεν θα βλέπουν την οθόνη που ο παρουσιαστής διαμοιράζεται λόγω χαμηλού εύρους ταχύτητας σύνδεσης στο διαδίκτυο, κλπ. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να περιοριστεί από δοκιμαστικές συνδέσεις με τους μαθητές εκτός πλαισίου διδασκαλίας, πριν την επίσημη έναρξη του μαθήματος έτσι ώστε να μπορέσουν όλοι να εξοικειωθούν με την χρήση του επιλεγμένου εργαλείου. Ίσως στο επίπεδο του σχεδιασμού να γίνει πρόβλεψη για την ανάπτυξη οδηγιών χρήσης (tutorials), σε video ή σε γραπτή μορφή, τα οποία θα υπάρχουν διαθέσιμα πριν από την έναρξη της τηλεδιάσκεψης – μαθήματος προς τέρψη των αποριών των συμμετεχόντων.

6. Δώστε στους μαθητές χώρο να εκφραστούν

Οι μαθητές στο ψηφιακό κόσμο, όπως ακριβώς και στον πραγματικό, χρειάζεται να έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους, κι όχι απλά να ακούν τον εκπαιδευτικό παθητικά.

Συνεπώς, φροντίστε να τους δίνετε τακτικά την ευκαιρία να μιλήσουν κατά την διάρκεια μιας τηλεδιάσκεψης. Για αυτό τον σκοπό μπορεί να χρησιμοποιείστε και τα εργαλεία που έχετε στη διάθεση σας. Φτιάξτε polls ή ζητήστε καταγραφή απόψεων στους χώρους άμεσης συζήτησης (chat rooms). Επίσης, αν διαθέτε forum συζητήσεων, ζητήστε τους να καταγράψουν την άποψη τους και να σχολιάσουν τις απόψεις των συμμαθητών τους, δίνοντας τους τη δυνατότητα να αλληλοεπιδράσουν και να αναστοχαστούν.

Αξίζει να παρατηρήσετε πόσο θα συμμετέχουν μαθητές οι οποίοι στην παραδοσιακή τάξη είναι συνήθως σιωπηλοί.

7. Να είστε παρόντες 

Τέλος, αν η διαδικασία τηλε-εκπαίδευσης τραβάει χρονικά σε μεγάλο διάστημα, φροντίστε να έχετε συχνή παρουσία στο ψηφιακό σύστημα διαχείρισης που χρησιμοποιείτε. Δώστε στους μαθητές ανατροφοδότηση στα forum συζητήσεων κι ορίστε ένα χρονικό διάστημα στο οποίο οι μαθητές μπορούν να σας βρουν για να συνομιλήσετε, πέραν των ορισμένων τηλεδιασκέψεων. 

Το να φαίνεστε διαθεσιμοι, μέσω της συχνής παρουσία σας, είναι απαραίτητη προυπόθεση επιτυχίας σε ένα περιβάλλον εξ αποστάσεως διδασκαλίας.

Μην ξεχνάτε πως οι ηλεκτρονικές τάξεις δεν διέπονται από την ζεστασιά της παροδιασκής τάξης. Προσπαθήστε να διευθετήσετε το συγκεκριμένο ζήτημα απαντώντας έγκαιρα στις ερωτήσεις των συμμετεχόντων, παρέχοντας οδηγίες και σχόλια. Να είστε διαθέσιμοι για τους μαθητές σας προσφέροντας τους υποστήριξη και βοήθεια όπου αυτό απαιτείται.

8. Μην λησμονείτε την εμφάνιση σας

Φροντίστε την εμφάνιση σας. Ακόμα κι αν σκοπεύετε να δουλέψετε 09:00 – 16:00 από το σπίτι μπροστά στον υπολογιστή σας, ντυθείτε όπως θα ντυνόσασταν για τη δουλειά βγάζοντας τις πιζάμες σας. Έτσι το μυαλό σας θα δώσει τη δέουσα, συνηθισμένη σοβαρότητα μέσα από αυτή την διαδικασία ρουτίνας. Αφαιρέστε τους περισπασμούς από γύρω σας, όπως παιδιά, τηλεοράσεις, ακόμα και το youtube. Σας θυμίζει κάτι που λέτε ίσως στους μαθητές σας; Κάντε το. Τοιουτοτρόπως θα εξαναγκαστείτε να συγκεντρωθείτε, εκτοξεύοντας την παραγωγικότητα σας.

Κατά την διάρκεια της τηλεδιάσκεψης, εφόσον αυτή λάβει χώρα, φροντίστε ο χώρος σας να είναι καθαρός και ντυθείτε με τον συνηθισμένο σας τρόπο. Έτσι, θα δώσετε την εντύπωση πως παίρνετε σοβαρά την απομακρυσμένη σας εργασία στους άμεσους αποδέκτες των μηνυμάτων σας, δηλαδή τους μαθητές σας. Φροντίστε να ενημερώσετε τους οικείους σας για τα ωράρια εργασίας σας και εξηγείστε τους την σοβαρότητα της κατάστασης, ζητώντας τους να σεβαστούν την ψυχική σας ηρεμία και τη συγκέντρωση για όσο διαρκεί η τηλεργασία σας.

Εν κατακλείδι αν και για τους μη μυημένους στην εξ αποστάσεως διδασκαλία μπορεί η όλη διαδικασία να μοιάζει ως μια δυσθεώρητη , στην πραγματικότητα είναι μια θαυμάσια εμπειρία. Κάντε την έρευνά σας, σχεδιάζετε το μάθημα σας όπως θα κάνετε συνήθως για μια συμβατική τάξη και κάνετε το άλμα. Φροντίστε να είστε καλά προετοιμασμένοι και κυρίως θετικά διακείμενοι στις αντικειμενικές δυσκολίες τις οποίες ενδεχομένως να αντιμετωπίσετε σε διάφορα σημεία της νέας αυτής διαδρομής, παίρνοντας στα σοβαρά τον ρόλο του εκπαιδευτικού που διδάσκει απομακρυσμένα.

Πέραν της ευελιξίας η οποία είναι το πρώτο εξόφθαλμο πλεονέκτημα της από απόσταση εργασίας και διδασκαλίας, και είναι αναμφισβήτητα ωφέλιμη, υπάρχουν και άλλα πλεονεκτήματα τα οποία πρέπει να συνυπολογίσετε. Το κυριότερο είναι πως αποτελεί μια συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά εργασίας για εκπαιδευτικούς – και ως εκ τούτου μια συναρπαστική ευκαιρία επαγγελματικής εξέλιξης. Φανταστείτε πως όλη αυτή η διαδικασία μπορεί να σας ανοίξει νέες πόρτες και ορίζοντες καθώς πλέον μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορείτε να προσεγγίσετε μαθητές που ποτέ δεν θα μπορούσατε να συναντήσετε σε μια φυσική τάξη.