Το παρόν άρθρο έχει σκοπό να συγκρίνει και να αποσαφηνίσει δυο εκ των κυριότερων μαθησιακών θεωριών. Τον κονστρουκτιβισμό (constructivism) και τον συμπεριφορισμό (βehaviourism). Επίσης θα καταγράψει σε ποιες περιπτώσεις σχεδιασμού προγραμμάτων διαδικτυακής μάθησης να επιλέγεται ο κονστρουκτιβισμός και σε ποιες ο συμπεριφορισμός με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα.

Πίνακας στοιχείων

Συμπεριφορισμός

Η βασική αρχή του συμπεριφορισμού είναι ότι η μάθηση είναι το αποτέλεσμα της αντίδρασης ενός ατόμου σε ένα ερέθισμα. Ο συμπεριφορισμός παίρνει ως αξίωμα πως ο άνθρωπος δεν εργάζεται ανεξάρτητα από το περιβάλλον αλλά αντίθετα, η συμπεριφορά του ελέγχεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, επομένως δεν έχει τον έλεγχο της μάθησης ή το χρόνο που χρειάζεται για να την επιτύχει (Τεχνολογία στην Εκπαίδευση, n.d). Όλοι οι στόχοι είναι προκαθορισμένοι, ενώ ο μαθητής είναι επιφορτισμένος με την απορρόφηση της προσφερόμενης γνώσης έτσι ώστε στο τελικό στάδιο να παρουσιάζει επιθυμητές και προκαθορισμένες συμπεριφορές. Ο μαθητής αξιολογείται και ελέγχεται ξεχωριστά αν οι συμπεριφορές και οι επιδόσεις του μπορούν να δηλώσουν ότι έχει αποκτήσει τη νέα γνώση σύμφωνα με τα κριτήρια που ο δάσκαλος έχει θέσει στη σωστή απάντηση (Weegar & Pacis, 2012). Έτσι, ο δάσκαλος βρίσκεται στο επίκεντρο της μάθησης, προσπαθώντας να βρει τρόπους για να επιτύχει τις επιθυμητές συμπεριφορές παρέχοντας τα κατάλληλα ερεθίσματα χωρίς να λάβει υπόψη το κοινωνικο-πολιτιστικό πλαίσιο των μαθητών καθώς και τις ανάγκες τους, τελικά δε συνεισφέροντας στην απόκτηση ενός υψηλότερου επιπέδου ικανότητας ή εκείνων των δεξιοτήτων που απαιτούν βαθύτερη επεξεργασία (Technology in Education, nd Κωσταδιτίδης, 2005).

Κονστρουκτιβισμός

Από την άλλη πλευρά, μια άλλη θεωρία μάθησης είναι  κονστρουκτιβισμός, γνωστός και ως εποικοδομητισμός. Με βάση τον κονστρουκτιβισμό η μάθηση είναι μια ενεργή διαδικασία καθώς οι μαθητές εισέρχονται στη διαδικασία οικοδόμησης γνώσης προσπαθώντας να διευκρινίσουν τα γεγονότα του παγκόσμιου περιβάλλοντος (Technology in Education, n.d.). Οι κονστρουκτιβιστές πιστεύουν ότι η μάθηση γίνεται μόνο όταν υπάρχει ενεργή επεξεργασία πληροφοριών και έτσι ζητούν από τους μαθητές να δημιουργήσουν τα δικά τους μοτίβα συνδέοντας τη νέα γνώση με αυτά τα κίνητρα. Ως αποτέλεσμα, αυτό τους επιτρέπει να υποβάλλονται συνεχώς στην καλλιέργεια των μετα-γνωστικών τους δεξιοτήτων (Technology in Education, nd Κωσταδιτίδης, 2005). Οι κονστρουκτιβιστές δεν μοιράζονται τη στάση των συμπεριφοριστών που ισχυρίζονται ότι η γνώση είναι ανεξάρτητη από το μυαλό και πιστεύουν ότι ο νους είναι η εσωτερική εκπροσώπηση του έξω κόσμου. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύουν ότι οι μαθητές αναγκάζονται να κατασκευάσουν τις δικές τους γνώσεις μέσω προσωπικών εμπειριών και πραγματικών γεγονότων (Weegar & Pacis, 2012). Οι ενέργειες στο κονστρουκτιβιστικό μοντέλο ενισχύουν την ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων των εμπλεκομένων και την ικανότητα διεξαγωγής έρευνας και εργασίας μέσα σε μια ομάδα. Παράλληλα, ο εκπαιδευτικός διαδραματίζει το ρόλο του βοηθού-υποστηρικτή της μαθησιακής διαδικασίας και των μαθητών του, ενθαρρύνοντάς τους να διατυπώσουν τις δικές τους ιδέες και συμπεράσματα (Weegar & Pacis, 2012).

Ποιο είναι καλύτερο να χρησιμοποιήσετε κατά το σχεδιασμό μαθημάτων eLearning;

Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα εξ αποστάσεως μάθησης, λόγω των τεχνικών δυσκολιών που εκ φύσεως έχει, είναι αναγκαίο να περιλαμβάνει δραστηριότητες οι οποίες αξιολογούν με ευκολία, ή κατ’ άλλους με τον παραδοσιακό τρόπο, τους μαθητές. Για παράδειγμα μέσα από quiz ερωτήσεων ή μέσα από την εκπόνηση εργασιών. Από την άλλη βέβαια, η δημιουργία και η ανάγκη υιοθέτησης μιας ενναλακτικής προσέγγισης για την διδασκαλία μέσα από προγράμματα ηλεκτρονικής μάθησης σε μεγάλο βαθμό πηγάζει από τη θεωρία του κονστρουκτιβισμού. Σε ένα άρθρο των Vrasidas, του Zebylas και Petrou, τονίζουν πως οι θεωρίες του Vygotsky σχετικά με τις αυτορυθμιζόμενες και αντανακλαστικές γνώσεις, εκφράζουν την αδιαχώριστα συνδεδεμένη φύση αυτών των θεωριών με νέες προσεγγίσεις στον τομέα της εκπαίδευσης. Ως αποτέλεσμα, η διδασκαλία οδηγείται στην αιχμή της, καθώς ο δάσκαλος καλείται τώρα να συνδυάσει τόσο τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις, τις τεχνολογικές εφαρμογές όσο και τις νέες διδακτικές προσεγγίσεις, σχεδιάζοντας αποτελεσματικά ένα αυθεντικό μαθησιακό περιβάλλον όπου οι μαθητές θα ωφεληθούν περισσότερο. (Erben, Ban & Castaway, 2009, Medina & Alvarez, 2014). Δυστυχώς όμως, οι περισσότερες εφαρμογές και εργαλεία που είναι διαθέσιμα παραμελούν την ανάγκη συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων με έμφαση αποκλειστικά στην ατομικότητα. Είναι ζωτικής σημασίας για τους σχεδιαστές προγραμμάτων εξ αποστάσεως μάθησης να προσθέτουν σημαντικές δραστηριότητες που προωθούν την επικοινωνία και την ομαδική εργασία. Πρόκειται για μια λύση κερδοφόρα, καθώς ταυτόχρονα αυξάνεται το εγγενές κίνητρο των χρηστών λόγω του ενδιαφέροντος για αυτές τις δραστηριότητες. Η παραπάνω διαδικασία μπορεί να προωθηθεί μέσα από την ύπαρξη forum επικοινωνίας, περάτωση συνεργατικών δραστηριοτήτων όπως wikis, glossaries, role playing games, κλπ. 

Επίλογος

Παρά τις διαφορές τους, και ο κονστρουκτιβισμός αλλά και ο συμπεριφορισμός είναι κατάλληλες θεωρίες μάθησης για το σχεδιασμό εξ αποστάσεως εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αν και τα διάφορα τεχνολογικά εργαλεία σχεδιάζονται κυρίως στο πλαίσιο των θεωριών συμπεριφορισμού, οι περισσότεροι εκπαιδευτές, ορθά επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν ένα συνδυασμό τους. Ο λόγος είναι ότι αντιλαμβάνονται τη δυναμική και των δύο θεωριών, με την κάθε μια να μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα σε συγκεκριμένες καταστάσεις, έτι ώστε να ικανοποιήσουν τις εκπαιδευτικές ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή – χρήστη (Weegar & Pacis, 2012).

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στη διεύθυνση https://elearningindustry.com/designing-online-learning-programs-constructivism-behaviorism στην Αγγλική Γλώσσα

Βιβλιογραφία

Βρασίδας, Χ., Ζεμπύλας, Μ., & Πέτρου, Α. (2005). Σύγχρονα παιδαγωγικά μοντέλα και ο ρόλος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Στο: Σ. Ρετάλης (επιμ.) Οι προηγμένες τεχνολογίες διαδικτύου στην υπηρεσία της μάθησης. (σελ. 35- 58), Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. Erben, T., Ban, R., & Casta~neda, M. (2009). Teaching English language learners through technology. New York, NY: Routledge

Technology in Education. (n.d.) Learning Theories. https://economu.wordpress.com/εκπαιδευτικό-υλικό/θεωρίες-μάθησης “>Retrieved October 4, 2017 by https://economu.wordpress.com/ Educational-york/views

Kostantinidis, A. (2005). Learning Theories and Their Effects on Educational Software Design (Dissertation, Aristotle University of Thessaloniki, 2005).

 Medina, L. C., & Alvarez, C. P. (2014). Fostering Collaboration in CALL: Benefits and Challenges of Using Virtual Language Resource Centres.

Weegar, M.A. & Pacis, D. (2012). A Comparison of Two Theories of Learning – Behaviorism and Constructivism as applied to Face-to-Face and Online Learning. Presented at the E-Leader Conference. Manila, Philippines