Έχεις ποτέ κάνει ένα ταξίδι χωρίς συγκεκριμένο προορισμό; Ανεβαίνεις πίσω από το τιμόνι και ξεκινάς να οδηγείς χωρίς να ξέρεις ακριβώς πού πηγαίνεις. Σίγουρα μπορείς να απολαύσεις το ταξίδι, αλλά είναι δύσκολο να μετρήσεις την πρόοδο ή να αισθανθείς ότι ολοκληρώνεις κάτι χωρίς έναν συγκεκριμένο προορισμό. Δεν πηγαίνεις πουθενά, απλά περιπλανιέσαι.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στη μάθηση. Χωρίς έναν σαφή προορισμό, οι μαθητές μπορεί να περιπλανώνται μέσα από την εκπαιδευτική τους εμπειρία χωρίς αίσθηση σκοπού ή κατεύθυνσης.
Εδώ, εμπλέκεται η προσέγγιση του Ανάστροφου Σχεδιασμού (Backwards Design).
Φαντάσου τον Ανάστροφο Σχεδιασμό σαν προγραμματίζεις ένα ταξίδι. Πρώτα επιλέγεις την προορισμό (μαθησιακούς στόχους) και έπειτα την βρίσκεις την διαδρομή (μαθησιακό υλικό) για να φτάσεις στον προορισμό.
Ο όρος “Ανάστροφος Σχεδιασμός” χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τους Jay McTighe και Grant Wiggins στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στο κείμενό τους Understanding By Design. Η διαδικασία αποτελείται από τρία στάδια.
Όρισε τα επιθυμητά αποτελέσματα
Στο πρώτο στάδιο πρέπει να εστιάσεις στον καθορισμό επιθυμητών αποτελεσμάτων αναφορικά με τις γνώσεις και τις δεξιότητες των εκπαιδευομένων. Ξεκίνα ορίζοντας τους ακριβείς μαθησιακούς στόχους που θα έπρεπε να έχει επιτύχει κάθε εκπαιδευόμενος μέχρι το τέλος της εκπαίδευσης. Αυτά τα επιθυμητά αποτελέσματα θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα, ποσοτικοποιήσιμα και εφικτά, ενώ παράλληλα ταιριάζουν με τους γενικούς στόχους και στόχους του μαθήματος.
1) Αφιέρωσε χρόνο για να αναλογιστείς τις βασικές γνώσεις/δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν οι εκπαιδευόμενοι.
2) Προσδιόρισε τι πρέπει να είναι σε θέση να κάνουν ή να γνωρίζουν οι εκπαιδευόμενοι μετά το τέλος του προγράμματος εκπαίδευσης.
3) Γράψε μαθησιακά αποτελέσματα που είναι συγκεκριμένα, μετρήσιμα και εφικτά.
4) Βεβαιώσου ότι τα αποτελέσματα ευθυγραμμίζονται με τον πρωταρχικό στόχο του προγράμματος εκπαίδευσης.
Προσδιόρισε τα αποδεκτά αποδεικτικά στοιχεία επιτυχίας
Μην ανησυχείς. Είναι πολύ πιο απλό από όσο το ακούς. Αφού δημιουργήσεις τα επιθυμητά αποτελέσματα, πρέπει να καθορίσεις πώς οι μαθητές θα δείξουν την κατανόησή τους ή την απόκτηση δεξιοτήτων. Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει τον σχεδιασμό αξιολογήσεων και αποδεικτικών στοιχείων που ευθυγραμμίζονται με τους μαθησιακούς στόχους και τον σκοπό του μαθήματος.
1) Καθόρισε τα κριτήρια με τα οποία οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επιδείξουν την απόκτηση δεξιοτήτων/γνώσεων.
2) Αναλογίσου και χρησιμοποίησε διάφορες μεθόδους αξιολόγησης, όπως τεστ, κουίζ, δοκίμια, έργα ή παρουσιάσεις.
3) Βεβαιώσου ότι οι επιλεγμένες αξιολογήσεις μετρούν άμεσα τα επιθυμητά αποτελέσματα.
4) Ευθυγράμμισε τις αξιολογήσεις με τους μαθησιακούς στόχους και τον σκοπό του μαθήματος
Σχεδιασμός Μαθησιακής Εμπειρίας
Βλέπεις; Μας πήρε λίγο χρόνο για να ασχοληθούμε με τη συγγραφή του περιεχομένου. Αφού ορίσαμε τα μαθησιακά αποτελέσματα και τα αξιολογητικά στοιχεία, ήρθε η ώρα να σχεδιάσουμε επιτέλους την μαθησιακή εμπειρία. Φυσικά, η μαθησιακή εμπειρία είναι ανάγκη να σχεδιαστεί προσεκτικά ώστε να προσελκύει να προωθήσει την ενεργό συμμετοχή των μαθητών. Η ευθυγράμμιση των μαθησιακών εμπειριών με τους στόχους και το σκοπό του μαθήματος είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία ενός συνεκτικού και αποτελεσματικού ταξιδιού μάθησης.
1) Επέλεξε τις κατάλληλες εκπαιδευτικές στρατηγικές όπως διαλέξεις, συζητήσεις, ομαδικές ή ατομικές εργασίες, κλπ.
2) Επέλεξε και σχεδίασε ουσιαστικές μαθησιακές εμπειρίες που θα βοηθήσουν τους μαθητές να επιτύχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα (για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας τα εννέα συμβάντα διδασκαλίας, του Gagne).
3) Σιγουρέψου ότι οι μαθησιακές εμπειρίες παρέχουν ευκαιρίες στους μαθητές να ασχοληθούν με το περιεχόμενο και να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους ενεργά (όπως μέσα από μίνι σενάρια ή σενάρια διακλάδωσης).
Πρόσθετες συμβουλές
1) Συμπεριέλαβε τους μαθητές στη διαδικασία εμπλέκοντάς τους στον καθορισμό μαθησιακών αποτελεσμάτων και στο σχεδιασμό αξιολογήσεων. Μην ξεχνάς άλλωστε πως δημιουργείς το πρόγραμμα κατάρτισης για αυτούς, και όχι για τον πελάτη ή τον διευθυντή σου.
2) Ενσωμάτωσε δραστηριότητες που βρίσκουν εφαρμογή στον πραγματικό κόσμο για να βελτιώσεις τη συνάφεια των μαθησιακών εμπειριών με τις ανάγκες και το συγκείμενο των μαθητών. Δεν μπορώ να σου τονίσω πόσο σημαντικό είναι αυτό.
3) Ζήτα συνεχώς σχόλια από μαθητές και συναδέλφους για να βελτιώσεις τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό του προγράμματος κατάρτισης
4) Κάνε χρήση εργαλείων εκπαιδευτικής τεχνολογίας για να ενισχύσεις τη μαθησιακή εμπειρία.
Επίλογος
Όπως σε ένα καλά σχεδιασμένο οδικό ταξίδι, η προσέγγιση του Ανάστροφου Σχεδιασμού δίνει τη δυνατότητα στους σχεδιαστές εκπαιδευτικών προγραμμάτων την ευκαιρία να χαράξουν μια σαφή πορεία προς ουσιαστικές μαθησιακές εμπειρίες. Για να βρεις τη σωστή κατεύθυνση, πρέπει να καθορίσεις τα επιθυμητά αποτελέσματα, να σχεδιάσεις αξιολογήσεις που ευθυγραμμίζονται με αυτά και, τέλος, να αναπτύξεις ελκυστικές μαθησιακές εμπειρίες. Να θυμάσαι πως σε αντίθεση με όσα έχεις ίσως ακούσει, η εκπαίδευση δεν αφορά την διαδρομή. Αφορά, κυρίως, την επίτευξη του προορισμού. Για να το πετύχεις αυτό, εφάρμοσε τον Ανάστροφο Σχεδιασμό και πρόσφερε στους μαθητές λύσεις εκπαίδευσης που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους.
