Άτυπη μάθηση σε περιβάλλον eLearning & κοινότητες μάθησης

Παρακολουθώντας και όντας ο ίδιος μέλος διαφορών κοινοτήτων πρακτικής και μάθησης στα κοινωνικά δίκτυα, δεν μπορώ παρά να βλέπω με θαυμασμό την αλληλοϋποστήριξη που οι άνθρωποι παρέχουν ο ένας στον άλλο, προσφέροντας έμμεσα τις γνώσεις τους και την βοήθεια τους. Αυτή η εκτός επίσημου πλαισίου υποστήριξη που παρέχεται, δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για καταστάσεις άτυπης μάθησης.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Άτυπη ή ανεπίσημη μάθηση είναι κάθε μάθηση που δομείται διαφορετικά σε σχέση με την τυπική μάθηση που συμβαίνει μέσα στην τάξη. Άτυπη μάθηση μπορεί να υπάρξει είτε online είτε δια ζώσης, όταν δεν υπάρχουν προκαθορισμένοι και σαφείς στόχοι όσον αφορά τα μαθησιακά αποτελέσματα. Αυτό ενισχύεται επίσης από το γεγονός ότι η άτυπη μάθηση συμβαίνει ακούσια από την άποψη του εκπαιδευόμενου.

Η σημαντικότητα της άτυπης μάθησης διαπιστώνεται από μια σειρά ερευνών. Σύμφωνα με αυτές,

το 70% της μάθησης επέρχεται βιωματικά, το 20% πραγματοποιείται μέσω κοινωνικών ή συνεργατικών δραστηριοτήτων και μόνο το 10% γίνεται μέσω επίσημων προγραμμάτων κατάρτισης.

Η άτυπη μάθηση μπορεί να εμφανιστεί από πλείστες διεργασίες, όπως η παρακολούθηση βίντεο, η ανάγνωση άρθρων που προσελκύουν το ενδιαφέρον του μαθητή, η συμμετοχή σε διαδικτυακές κοινότητες, τα προγράμματα επιμόρφωσης ή ακόμα και παίζοντας σοβαρά ή εμπορικά παιχνίδια. Επί παραδείγματι, ένα σενάριο άτυπης μάθησης σε corporate περιβάλλοντα, θα ήταν ένας νέος εργαζόμενος που δεν έχει ιδέα για το πώς να χρησιμοποιήσει ένα λογισμικό ή ένα εργαλείο, να δεχθεί επιτόπου βοήθεια από ένα συνάδελφο, δείχνοντας του τον τρόπο λειτουργίας του αντικειμένου ή του λογισμικού. Αυτή η αυθόρμητη, άμεση επίδειξη και απόκτηση γνώσεων είναι ένα παράδειγμα άτυπης μάθησης. Αντίστοιχες συνθήκες επικρατούν και στις διάφορες κοινότητες μάθησης και πρακτικής που έχουν εσχάτως δημιουργηθεί στα κοινωνικά δίκτυα, εντός των οποίων πιο έμπειροι εκπαιδευτικοί παρέχουν επιτόπου υποστήριξη σε ερωτήματα των συναδέλφων τους.

Οφέλη άτυπης μάθησης

• Χαλαρωτική εμπειρία

Η άτυπη μάθηση είναι μια λιγότερο απειλητική εμπειρία για τους ανθρώπους. Ο λόγος είναι πως δεν υπάρχει η πίεση που προκαλούν οι διάφορες μορφές αξιολόγησης που συναντάει κάποιος στις τυπικές μεθόδους μάθησης, όπως στα επίσημα προγράμματα κατάρτισης. 

• Περιορισμός οκνηρίας

Ενθουσιασμός και περιέργεια συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των άτυπων μαθησιακών καταστάσεων, καθώς ο μαθητής ασχολείται με θέματα που τον ενδιαφέρουν, μειώνοντας έτσι την πλήξη και την αναβλητικότητα του.

• Συμβαίνει εύκολα

Οι άτυπες δραστηριότητες μάθησης ταιριάζουν στον σημερινό τρόπο ζωής. Οι άνθρωποι έχουν στη διάθεσή τους κινητές συσκευές που μπορούν να διαδραματίσουν το αναμεταδότη αυτών των γνώσεων χωρίς να χρειάζεται οι ίδιοι είναι παρόντες ως φυσικές παρουσίες σε ένα μέρος. Έτσι, αφού είναι κομμάτι του τρόπου ζωής μπορεί να συμβεί και πολύ εύκολα.

Πώς να ενισχύσετε την άτυπη ηλεκτρονική μάθηση σε έναν οργανισμό / σχολείο;

Είναι η πεποίθηση του συγγραφέα ότι η άτυπη μάθηση συμβαίνει εύκολα σε κοινωνικο-κονστρουκτιβιστικά περιβάλλοντα. Οι διαδικτυακές κοινότητες μπορούν να παίξουν ζωτικό ρόλο στη μετάδοση της γνώσης σε ένα τέτοιο ανεπίσημο περιβάλλον.

Για παράδειγμα οι εμπειρογνώμονες (Subject Matter Experts) σε έναν οργανισμό μπορούν να λάβουν μέρος σε φόρουμ και να μοιραστούν τις γνώσεις και την τεχνογνωσία τους με τους υπόλοιπους εργαζομένους, οι οποίοι με τη σειρά τους θα έχουν την ευκαιρία να τους υποβάλουν ερωτήσεις και να ζητήσουν καθοδήγηση στο θέμα που τους ενδιαφέρει.

Επίσης οι οργανισμοί ή τα σχολεία μπορούν να ορίσουν εξωτερικούς ομιλητές ή να διοργανώσουν ηλεκτρονικά σεμινάρια σχετικά με τη βιομηχανία των εκπαιδευομένων. Αυτό μπορεί να συμβεί μέσω τηλε-συνεδριακών εργαλείων που μπορούν να υλοποιηθούν σε ένα σύστημα ηλεκτρονικής μάθησης (learning management system), επιτρέποντας στους μαθητές να παρευρεθούν διαδικτυακά στο σεμινάριο αλλά και να το παρακολουθήσουν αργότερα την στιγμή που τους εξυπηρετεί.

Ακόμα, τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, ειδικά το LinkedIn και το Facebook, μπορούν να αποδειχθούν πραγματικά επωφελή για τον σκοπό της ενίσχυσης της άτυπης μάθησης. Ο λόγος είναι πως οι εργαζόμενοι ενός οργανισμού, ή μια ομάδα επαγγελματιών, μπορούν εύκολα να συνδεθούν, να συζητήσουν και να μοιραστούν τις γνώσεις τους με τους συναδέλφους τους, δημιουργώντας πρακτικά μια κοινότητα μάθησης.

Συμπερασματικά, η άτυπη μάθηση λαμβάνει χώρα όταν ληφθούν υπόψη τα ενδιαφέροντα και οι ανάγκες του μαθητή καθιστώντας πιο πιθανό να αφομοιώσει τη γνώση, δεδομένου ότι οι ίδιος επιλέγει πότε και τι να μάθει. Η άτυπη μάθηση σε περιβάλλοντα eLearning μέσω των κοινοτήτων μάθησης, είναι μια έξυπνη στρατηγική για οργανισμούς και σχολικές μονάδες που θέλουν να ενισχύσουν τις ικανότητες των εργαζομένων τους με έναν πιο ενδιαφέροντα, πιο ευχάριστο και ενίοτε πιο επιτυχημένο τρόπο μάθησης σε σύγκριση με τους συμβατικούς και εντός πλαισίου κανόνων εκπαίδευσης τρόπους.