Ίσως κάποτε να ακούσατε τον όρο διαδραστικότητα. Ίσως πάλι τον είδατε γραμμένο στα προαπαιτούμενα ενός έργου. Τι ακριβώς είναι η διαδραστικότητα λοιπόν και με ποιο τρόπο μπορούμε να την ενισχύσουμε έτσι ώστε να βελτιώσουμε την ποιότητα και την ελκυστικότητα των εκπαιδευτικών μας προϊόντων;
Ορίζοντας τη διαδραστικότητα
Η διαδραστικότητα (interactivity) είναι η δυνατότητα μιας εφαρμογής να δέχεται αμφίδρομη επικοινωνία. Δηλαδή, να προσφέρει την δυνατότητα στον χρήστη να αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον της, επιτρέποντας του να επηρεάζει την ροή ή την εμφάνιση των πληροφοριών.
Τώρα, σε περιβάλλοντα εξ αποστάσεως μάθησης η διαδραστικότητα αφορά τις:
ενέργειες που ο μαθητής καλείται να πραγματοποιήσει ώστε να ασχοληθεί περαιτέρω με το περιεχόμενο του μαθήματος.
Κοινώς, αντί την απλή ανάγνωση κειμένου στην οθόνη, ο μαθητής καλείται να αλληλοεπιδράσει πάνω στα διάφορα αντικείμενα του προγράμματος μάθησης, με σκοπό να εμφανίσει κρυμμένα κομμάτια γνώσεως.
Αυτή η διαδικασία δίνει την αίσθηση της ανακάλυψης, δημιουργώντας στο μαθητή την εντύπωση ότι ελέγχει την ροή της εμφάνισης της πληροφορίας.
Πλεονεκτήματα διαδραστικότητας
Αδιαμφισβήτητα το στατικό κείμενο και οι βαρετές εικόνες δεν δύναται να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των μαθητών.
Η υπερφόρτωση ενός προγράμματος μάθησης με κείμενο, νομοτελειακά θα οδηγήσει στην αποτυχία του.
Αντί αυτού, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορες στρατηγικές οι οποίες θα επιτρέψουν ένα υψηλότερο βαθμό εμπλοκής, ενισχύοντας εν τέλει την προσφερόμενη διαδραστικότητα.
Αυτό το οποίο αναμφίβολα θέλουν οι μαθητές ανεξαρτήτως ηλικίας είναι να πάρουν μέρος σε ένα μάθημα που θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν το κενό γνώσης τους, παρέχοντας τους πληροφορίες με τον ένα ελκυστικό τρόπο.
Αντί λοιπόν να αναγκαστούν να περάσουν από αλλεπάλληλες οθόνες κειμένου, οι μαθητές θα πρέπει να εκτεθούν σε ρεαλιστικές καταστάσεις και να μάθουν λαμβάνοντας αποφάσεις. Άλλωστε, όταν οι μαθητές καλούνται να ολοκληρώσουν δραστηριότητες και δεν περιορίζονται σε παθητική ανάγνωση ή ακρόαση, τείνουν να διατηρούν περισσότερες πληροφορίες σε βάθος χρόνου.
Παραδείγματα διαδραστικότητας
#1 Τεχνική
Για να αποφευχθεί η υπερφόρτωση των οθονών με κείμενο, μια καλή τεχνική είναι να προσθέσετε αναδυόμενα πλαίσια κειμένου που επεκτείνονται καθώς ο μαθητής κάνει κλικ σε αυτά, τα λεγόμενα lightboxes. Εναλλακτικά, μπορείτε να ομαδοποιήσετε συναφείς πληροφορίες σε διαδράσεις ακορντεόν (accordion) ή σε καρτέλες (tabs), όπως φαίνεται στο παράδειγμα στα δεξιά.
#2 Τεχνική
Επίσης, μια άλλη τεχνική είναι να του ζητήσετε να πατήσει σε προκαθορισμένα σημεία (click and reveal) στην οθόνη του προγράμματος μάθησης ή να σύρει αντικείμενα (drag and drop reveal) σε μια συγκεκριμένη θέση έτσι ώστε να αποκαλύψει περισσότερες πληροφορίες.
#3 Τεχνική
Ένας άλλος τρόπος είναι να προσθέσετε εικόνες 360 μοιρών στο μάθημα σας, εισάγοντας το στοιχείο της επιτραπέζιας εικονικής πραγματικότητας.
Σε αυτές τις εικόνες, ο χρήστης αλληλοεπιδρά με σκοπό να τις δει σφαιρικά, σπάζοντας την μονοτονία ενώ παράλληλα βοηθάτε στο να αντιληφθεί καλύτερα έννοιες ή περιβάλλοντα.
#4 Τεχνική
Μια άλλη, λίγο πιο περίπλοκη τεχνική ενίσχυσης της διαδραστικότητας είναι τα σενάρια διακλάδωσης (branching scenarios). Στα σενάρια διακλάδωσης, ο μαθητής αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, το οποίο είναι συναφές με το αντικείμενο διδασκαλίας. Για να φτάσει στο τέλος του σεναρίου και να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, πρέπει να διαλέξει μέσα από μια σειρά επιλογών αυτή την οποία θεωρεί καλύτερη για την επίλυση του προβλήματος. Όλες οι επιλογές, δίνονται με την μορφή ερωτήσεων, συνήθως πολλαπλής επιλογής και επιτρέπουν στο μαθητή να επιλέξει το μονοπάτι ή την επιλογή που τον εκφράζει.
Τα 4 επίπεδα διαδραστικότητας
Τα μαθήματα eLearning μπορούν να ταξινομηθούν σύμφωνα με τέσσερα επίπεδα διαδραστικότητας:
Οι παθητικές αλληλεπιδράσεις αναφέρονται σε πολύ περιορισμένη διαδραστικότητα, όπως είναι για παράδειγμα η αξιολόγηση στο τέλος του μαθήματος.
Το περιεχόμενο είναι κυρίως γραμμικό και στατικό.
Σε αυτό το επίπεδο οι μαθητές δεν έχουν ουσιαστικές ευκαιρίες να αλληλεπιδράσουν με το περιεχόμενο. Καλούνται παθητικά να διαβάσουν ή να παρακολουθήσουν το μάθημα. Αυτός ο τύπος ηλεκτρονικής μάθησης είναι φθηνός σε σύγκριση με τους άλλους τύπους και χρησιμοποιείται για μετάδοση απλών εννοιών και γεγονότων. Γενικά, καλό είναι να αποφεύγεται η δημιουργία ψηφιακών δραστηριοτήτων και προγραμμάτων μάθησης με τόσο χαμηλό επίπεδο διαδραστικότητας.
Δίνεται στους μαθητές μεγαλύτερος έλεγχος της ροής του προγράμματος μάθησης σε σχέση με τις παθητικές αλληλεπιδράσεις. Αυτό το μάθημα συνήθως περιέχει ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, υπερσυνδέσμους, απλές δραστηριότητες αντιστοίχισης, ήχους και βίντεο.
Τα περισσότερα προγράμματα eLearning που κυκλοφορούν επιλέγουν τέτοιοι επιπέδου διαδραστικότητα. Ο λόγος είναι πως συνδυάζουν ένα επαρκές επίπεδο διαδραστικότητας δίχως να ξεφεύγουν σε προϋπολογισμό.
Δίνεται μεγάλος έλεγχος της ροής του μαθήματος στον μαθητή. Στα μαθήματα με πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις περιλαμβάνονται κινούμενα σχέδια, προσομοιώσεις και σενάρια διακλάδωσης. Αυτός ο τύπος ηλεκτρονικής μάθησης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την απόκτηση δεξιοτήτων ή για την επίλυση προβλημάτων. Το αρνητικό αυτού του τύπου αλληλεπίδρασης είναι πως απαιτείται η αφιέρωση ενός σεβαστού χρονικού διαστήματος στις φάσεις του σχεδιασμού και της ανάπτυξης.
Αυτό το επίπεδο διαδραστικότητας, αναφέρεται σε αλληλεπιδράσεις που συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο. Σε αυτό το επίπεδο βρίσκουν χώρο ύπαρξης τα στοιχεία των επιπέδων 1, 2 και 3, καθώς και πολύ περίπλοκο περιεχόμενο που εκτείνεται από σοβαρά παιχνίδια έως προσομοιώσεις σε τρεις διαστάσεις. Σε αυτό το επίπεδο διαδραστικότητας υπάρχουν επίσης avatars, βίντεο με σενάρια και διαδραστικά αντικείμενα. Οι αλληλεπιδράσεις σε πραγματικό χρόνο μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε οι μαθητές να λύσουν προβλήματα ή να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε σενάρια που έχουν να κάνουν με το πραγματικο κόσμο.
Παρόλο που οι αλληλεπιδράσεις σε πραγματικό χρόνο είναι πολύ αποτελεσματικές και κινητοποιούν το μαθητή, είναι πολύ χρονοβόρες και εξαιρετικα δαπανηρές για ανάπτυξη.
Αναστοχασμός
Υποθέστε ότι είστε καθηγητής Φυσικής και θέλετε να υλοποιήσετε μια δραστηριότητα για τους μαθητές σας. Έχετε όμως μόλις μια εβδομάδα για το επερχόμενο μάθημα. Ποιο επίπεδο αλληλεπίδρασης θα επιλέγατε και γιατί;
