Η Ανάλυση Αναγκών έχει τεράστια σημασία στον σχεδιασμό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Χωρίς τη διεξαγωγή της, πολλαπλές αστοχίες μπορεί να λάβουν χώρα, με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός μέτριου τελικού προϊόντος. Που ακριβώς όμως ωφελεί και πώς θα την πραγματοποιήσετε;
Γιατί είναι αναγκαία η Ανάλυση Αναγκών;
Η Ανάλυση Αναγκών βοηθάει να εντοπίσουμε τις ανάγκες του μαθησιακού ακροατηρίου και να τις επιλύσουμε.
Η Ανάλυση Αναγκών είναι το πρώτο βήμα που συμβαίνει στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό και πρέπει να γίνεται απαραίτητα πριν την έναρξη της ανάπτυξης οποιουδήποτε έργου. Είτε αυτό είναι ένα πρόγραμμα κατάρτισης είτε είναι ο σχεδιασμός ενός μαθήματος eLearning.
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι για να πραγματοποιηθεί η Ανάλυση Αναγκών και να συλλέξουμε τα δεδομένα που χρειαζόμαστε, είναι ανάγκη η καλή συνεργασία με τους SMEs (Subject Matter Experts) των εταίρων μας. Με βάση τα δεδομένα που θα συλλέξουμε, θα καθοριστεί η προσέγγιση που πρέπει να ακολουθήσουμε κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του εκπαιδευτικού προϊόντος.
Τι μπορεί όμως θα συμβεί, αν δεν προβούμε σε Ανάλυση Αναγκών;
Χωρίς τη διεξαγωγή Aνάλυσης Aναγκών, πολλαπλές αστοχίες μπορεί να λάβουν χώρα με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός μέτριου τελικού προϊόντος. Ο κύριος σκοπός της ανάλυσης αναγκών είναι η ικανοποίηση του μαθητή. Δηλαδή, την δημιουργία λύσεων οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες του συγκεκριμένου μαθησιακού ακροατηρίου.
Ο σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης που ταιριάζουν σε όλους είναι αδύνατος.
Συνεπώς, χωρίς την Ανάλυση Αναγκών ενδέχεται να διδάξουμε:
- το σωστό μαθησιακό ακροατήριο λάθος γνώσεις, από αυτές τις οποίες χρειάζεται να γνωρίζει,
- τις σωστές γνώσεις αλλά για λάθος ακροατήριο. Δηλαδή, για ακροατήριο με διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτό το οποίο θα χρησιμοποιήσει το προϊόν μας,
- τις σωστές γνώσεις και ικανότητες με λάθος τρόπο.
Τα διάφορα είδη ανάλυσης στην Ανάλυση Αναγκών
Υπάρχουν τέσσερα βασικά είδη ανάλυσης, τα οποία αποτελούν μέρος της Ανάλυσης Αναγκών. Πρόκειται για Ανάλυση Ακροατηρίου, την Ανάλυση Κενού Απόδοσης, την Ανάλυση Εργασιών και την Ανάλυση Περιεχομένου. Αυτά τα τέσσερα είδη ανάλυσης, είναι αναγκαίο να λαμβάνουν χώρα, πριν από το σχεδιασμό οποιουδήποτε προϊόντος. Βέβαια, εκτός από τα βασικά αυτά είδη, υπάρχον κι άλλα είδη ανάλυσης, λιγότερο συνηθισμένα, όπως η Εκπαιδευτική Ανάλυση, η Ανάλυση Πόρων και η Τεχνική Ανάλυση. Είναι σίγουρα χρήσιμες αναλύσεις, αλλά σε περιπτώσεις που αναπτύσσετε έργα με μικρό προϋπολογισμό μπορούν να παραληφθούν.
Εμείς, στο παρών άρθρο θα εστιάσουμε στα τέσσερα βασικά είδη ανάλυσης.
Ανάλυση Ακροατηρίου
Η διεξαγωγή Ανάλυσης του Ακροατηρίου που θα χρησιμοποιήσει το εκπαιδευτικό προϊόν, είναι ένα ιδιαιτέρως κρίσιμο βήμα. Η γνώση του προφίλ του ακροατηρίου είναι, μεταξύ άλλων, απαραίτητη για την σωστή διατύπωση του υλικού και την ορθή επιλογή των οπτικών απεικονίσεων.
Η ανάλυση ακροατηρίου πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες για τα δημογραφικά στοιχεία, τα κίνητρα των μαθητών καθώς και το γνωστικό τους επίπεδο. Παράλληλα θα βοηθηθούμε στο να καταλήξουμε σχετικά με ύφος των πολυμέσων που θα χρησιμοποιήσουμε καθώς και τις προσεγγίσεις μάθησης που θα επιλέξουμε για να υλοποιήσουμε το εκπαιδευτικό προϊόν.
Για να γίνει πράξη η Ανάλυση του Ακροατηρίου, υπάρχουν ορισμένες ερωτήσεις στις οποίες πρέπει να απαντήσετε:
Ποιο είναι το ακροατήριο που θα κάνει χρήση της λύσης που αναπτύσσετε;
Είναι για φοιτητές; Μήπως για μαθητές; Ή μήπως αφορά συναδέλφους σας; Άλλη προσέγγιση γίνεται στη μια περίπτωση κι άλλη στην άλλη.
Ποια είναι η μέση ηλικία των μαθητών;
Αυτή η ερώτηση είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς θα βοηθήσει να αντιληφθούμε την γενιά ανθρώπων στην οποία απευθυνόμαστε. Έτσι, με βάση αυτή τη πληροφορία θα μπορέσουμε να επιλέξουμε τις κατάλληλες δραστηριότητες για αυτούς.
Μιλούν καλά τη γλώσσα;
Ποιο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης τους; Αφορά το πρόγραμμα σας κυρίως μορφωμένους ανθρώπους ή είναι για άτομα που μόλις ολοκλήρωσαν το γυμνάσιο; Ο τύπος της γλώσσας και του λεξιλογίου που χρησιμοποιείτε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτό.
Έχουν κάποια πρώτιστη γνώστη πάνω στο αντικείμενο εκπαίδευσης;
Διαθέτει το μαθησιακό ακροατήριο κάποια βασική γνώση σχετικά με το περιεχόμενο ή είναι εντελώς καινούργιο και άγνωστο; Αν είναι κάτι εντελώς άγνωστο, θα πρέπει να καλύψετε ακόμα και πληροφορίες, που ίσως σε εσάς ή στους Subject Matter Experts που συνεργάζεστε, να φαίνονται δεδομένες.
Γιατί οι μαθητές χρειάζονται την εκπαιδευτική σας λύση;
Τι μπορεί να τους προσφέρει;
Πώς κινητοποιούνται οι συγκεκριμένοι μαθητές;
Με εσωτερικά ή εξωτερικά κίνητρα; Αυτό θα καθορίσει επιπρόσθετες στρατηγικές που πρέπει να ακολουθήσετε όπως για παράδειγμα αν θα επιλέξετε μια λύση παιχνιδοποιημένης μάθησης.
Έχουν οι μαθητές συγκεκριμένες ανάγκες ή ιδιαιτερότητες;
Μήπως για παράδειγμα είναι άτομα με ειδικές ανάγκες ή ίσως παιδιά μεταναστών;
Ανάλυση Κενού Απόδοσης
Ο απώτερος στόχος ενός εκπαιδευτικού προϊόντος είναι να κλείσει το χάσμα μεταξύ της τρέχουσας και της επιθυμητής απόδοσης.
Για να εντοπίσετε και να κλείσετε αυτό το χάσμα, πρέπει να κάνετε τη λεγόμενη Ανάλυση Κενού Απόδοσης.
Η συγκεκριμένη ανάλυση βρίσκει πρόσφορο έδαφος κυρίως σε περιβάλλοντα επιχειρήσεων όπου πρέπει να διαπιστωθεί αν το πρόβλημα σχετίζεται με έλλειψη ικανοτήτων ή με έλλειψη κινητοποίησης. Αυτό θα καθορίσει τον τύπο της εκπαίδευσης που πρέπει να ακολουθηθεί, καθώς σε περίπτωση που διαπιστωθεί πως το πρόβλημα είναι η έλλειψη κινητοποίησης, τότε κανένας τύπος μαθήματος eLearning και καμία εφαρμογή δεν πρόκειται να ενισχύσει πραγματικά τα κίνητρα των εκπαιδευομένων από μόνη της.
Ανάλυση Εργασιών
Ας μιλήσουμε για την Ανάλυση Εργασιών. Η Ανάλυση Εργασιών προσδιορίζει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων που έχουμε θέσει.
Αυτός ο τύπος ανάλυσης βοηθάει να περιγράψετε τις εργασίες τις οποίες καλούνται να εκτελέσουν οι μαθητές, καθώς και να δώσετε προτεραιότητα στην ακολουθία αυτών των εργασιών με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί.
Στη συνέχεια, ακολουθεί μια λίστα με ερωτήσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την Ανάλυση των Εργασιών.
Πόσο πολύπλοκο είναι το περιεχόμενο ή η δεξιότητα την οποία θέλουμε οι μαθητές μας να αποκτήσουν;
Εάν το περιεχόμενο διδασκαλίας είναι αυξημένης δυσκολίας, τότε θα χρειαστεί να συμπεριλάβετε επιπλέον πρακτική εξάσκηση για τους μαθητές. Αν από την άλλη πλευρά, είναι σχετικά απλό, μία ή δύο ασκήσεις ενδεχομένως να αρκούν.
Ποια είναι η σχέση μεταξύ όλων των εργασιών; Σχετίζονται οι εργασίες που διδάσκετε; Εάν ναι, τι πρέπει να διδάξετε πρώτα;
Μέσω αυτής της ερώτησης, θα αποσαφηνίσετε την αλληλουχία των γνώσεων, έτσι ώστε τα κεφάλαια, οι ενότητες ή απλά τα κομμάτια του έργου σας να δοθούν με τη σωστή σειρά, με στόχο την αποτελεσματική κατανόηση τους.
Πόσο αναγκαίο είναι το κάθε κομμάτι του περιεχομένου για την σωστή απόδοση κάθε εργασίας;
Ο έλεγχος του περιεχομένου, θα επιτρέψει να διαπιστώσετε ποιες πληροφορίες μπορείτε να παραλείψετε και ποιες όχι. Αυτή, η διαδικασία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την επόμενη ανάλυση, την Ανάλυση Περιεχομένου.
Ανάλυση Περιεχομένου
Παράλληλα με την Ανάλυση Εργασιών λαμβάνει χώρα και η Ανάλυση Περιεχομένου. Χωρίς αυτή την ανάλυση, είναι εύκολο να καταλήξετε σε υπερφόρτωση πληροφοριών στο τελικό προϊόν.
Η Ανάλυση Περιεχομένου δίνει σαφή κατεύθυνση ως προς την επιλογή περιεχομένου και, ως εκ τούτου, μια αποδοτικότερη μαθησιακή εμπειρία για τους μαθητές.
Η Ανάλυση Περιεχομένου έχει ως κύριο σκοπό να δώσει στο μαθητή μόνο ό,τι είναι απαραίτητο για την επίτευξη του μαθησιακού στόχου, εξαλείφοντας το μη απαραίτητο περιεχόμενο. Σε κάθε περίπτωση, μέσα από την Ανάλυση Περιεχομένου, θα αντιληφθούμε τι είδους περιεχόμενο χρειαζόμαστε και τι όχι.
Κατά τη διάρκεια της Ανάλυσης Περιεχομένου αναλογιστείτε το εξής καίριο ερώτημα:
Ποιες είναι οι γνώσεις και οι δεξιότητες που οι μαθητές χρειάζονται για να επιλύσουν το πρόβλημα, όπως αυτό προέκυψε από την Ανάλυση κενού απόδοσης;
Συνοπτικά, κατά την Ανάλυση Περιεχομένου, θα :
- σχηματίσετε μια πρώτη ιδέα για το είδος του περιεχομένου που χρειάζεστε,
- συνεργαστείτε με τους SME, για να ελέγξετε το υλικό και να καθορίσετε τα βήματα που απαιτούνται για την επίλυση του κενού απόδοσης.
Περισσότερες λεπτομέρειες για την Ανάλυση Περιεχομένου θα δούμε στην επόμενη ενότητα του προγράμματος κατάρτισης.
Αναστοχασμός
Ήρθε η ώρα να αναστοχαστούμε. Σκεφτείτε πως σας ζητείται να αναπτύξετε μια εφαρμογή για κινητές συσκευές η οποία απευθύνεται σε μαθητές από την Σαουδική Αραβία. Ποια ή ποιες αναλύσεις πρέπει να πραγματοποιήσετε; Τι ερωτήσεις θα θέτατε στις συναντήσεις με τους Subject Matter Experts;
