Ο σχεδιασμός εμπειριών μάθησης που θα κινητοποιήσουν τους μαθητές είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι σχεδιαστές εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Αντίστοιχο πρόβλημα βιώνουν και οι εκπαιδευτικοί που επιλέγουν να δημιουργήσουν το δικό τους υλικό. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της έλλειψης ενδιαφέροντος για το μαθησιακό υλικό, θα χρησιμοποιήσουμε το μοντέλο ARCS.
Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στο σχεδιασμό ψηφιακών εκπαιδευτικών λύσεων, δίχως όμως αυτό να σημαίνει πως οι πληροφορίες που θα παρουσιαστούν δεν μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος και στην παραδοσιακή διδασκαλία.
Γιατί είναι σημαντικό το κίνητρο;
Κάθε μαθητής έχει διαφορετικούς στόχους, επιθυμίες και ανάγκες. Επομένως, η δημιουργία ενός μαθήματος που κινητοποιεί όλους τους μαθητές είναι σχεδόν αδύνατη. Ωστόσο, ορισμένες πτυχές του κινήτρου πρέπει να ληφθούν υπόψη για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού των μαθημάτων. Ο σχεδιασμός περιεχομένου το οποίο λαμβάνει υπόψη την κινητοποίηση των μαθητών, είναι σε θέση να προσφέρει τρόπους ώστε να γεφυρωθεί η έλλειψη ενδιαφέροντος, να αυξηθεί η εμπλοκή των μαθητών και σε τελικό στάδιο να ευνοηθεί η απόκτηση γνώσεων ή δεξιοτήτων. Για να σχεδιάσουμε εκπαιδευτικές λύσεις που θα κινητοποίησουν τους μαθητές θα χρησιμοποιήσουμε το μοντέλο ARCS.
Η ύπαρξη κινήτρου είναι ένας κρίσιμος παράγοντας στην επιτυχία όλων των ειδών μάθησης, είτε παραδοσιακής είτε εξ αποστάσεως.
Σύμφωνα με τον Gee (2003), όταν το κίνητρο αποδυναμώνεται, η μάθηση παύει να υφίσταται.
Ενδογενή και Εξωγενή κίνητρα
Δεν παρέχουν όλα τα κίνητρα τον ίδιο βαθμό κινητοποίησης στους ανθρώπους. Άλλα πράγματα μας κινητοποιούν περισσότερο κι άλλα λιγότερο. Έτσι, διακρίνουμε δυο ειδών κίνητρα.
Το ενδογενές κίνητρο αναφέρεται σε εσωτερική κινητοποίηση. Συγκεκριμένα, οι μαθητές παρακολουθούν το μάθημα επειδή το απολαμβάνουν ή επειδή θέλουν να αναπτύξουν μια συγκεκριμένη ικανότητα. Ένα επιτυχημένο μάθημα ή δραστηριότητα στοχεύει στα ενδογενή κίνητρα.
Το εξωγενές κίνητρο από την άλλη πλευρά, αναφέρεται στην εκτέλεση δραστηριοτήτων τις οποίες ο άνθρωπος επιτελεί, με σκοπό την απόκτηση ανταλλάγματος, όπως χρηματικές ανταμοιβές, υψηλές βαθμολογίες, κλπ.
Το μοντέλο κινήτρων ARCS
Το μοντέλο κινήτρων ARCS από τον John Keller (1979) επιδιώκει να ενσταλάξει στοιχεία στο μάθημα ή τη δραστηριότητα σας τα οποία θα κινητοποιήσουν τους μαθητές.
Το ARCS, αποτελείται από τέσσερα στοιχεία τα οποία χαρίζουν στο μοντέλο το όνομα του. Έτσι, τα αρχικά ARCS προέρχονται από τις λέξεις:
- Attention, Προσοχή,
- Relevance, Συνάφεια,
- Confidence, Εμπιστοσύνη
- Satisfaction, Ικανοποίηση
Ας δούμε κάθε ένα από αυτά τα επιμέρους στοιχεία ξεχωριστά.
Attention - Προσοχή
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να προσελκύσετε την προσοχή και την περιέργεια των μαθητών.
Οι σημερινοί μαθητές με το μικρό χρονικό διάστημα διατήρησης της προσοχής που τους χαρακτηρίζει, χρειάζεται να κινητοποιηθούν άμεσα.
Για να κερδίσετε τη προσοχή τους, αρχικά μπορείτε να εντάξετε το στοιχείο του παιχνίδιου. Για το λόγο αυτό, μπορείτε να προσθέσετε ψηφιακά παιχνίδια, παιχνίδια ρόλων και παιχνιδοποιημένες δραστηριότητες. Επίσης η προσοχή κερδίζεται μέσα από χιουμοριστικές αναφορές, ρητορικές ερωτήσεις ή μέσα από αναφορές, οι οποίες θα πηγαίνουν κόντρα στις προηγούμενες εμπειρίες των μαθητών. Με αυτό τον τρόπο βλέπουν μια εντελώς διαφορετική οπτική από αυτή που γνώριζαν ως τώρα, με σκοπό την ολιστική κατανόηση του περιεχομένου. Ακόμα, η προσοχή των μαθητών μπορεί να κερδηθεί μέσα από τη διαδικασία της διερεύνησης. Για να τους βάλετε σε αυτή την διαδικασία, παρουσιάστε τους ερωτήσεις οι οποίες θα τους αναγκάσουν να αναζητήσουν και να ερευνήσουν πληροφορίες. Κάνε χρήση πολλαπλών διδακτικών προσεγγίσεων όπως ομάδες συζήτησης, διαλέξεις και πρόσφερε ευκαιρίες για συνεργατική μάθηση. Ακόμα, παρουσίασε το περιεχόμενο σου με διαφορετικούς τρόπους, όπως βίντεο, οπτικο-ακουστικές παρουσιάσεις, κλπ. Μπορείς επίσης να αλλάζεις συχνά το στυλ της διδασκαλίας σου(σοβαρό- παιγνιώδες, γρήγορο- αργό) χρησιμοποιόντας τη γλώσσα του σώματος έτσι ώστε διατηρήσεις το ενδιαφέρον τους ενεργό.
Συνάφεια - Relevance
Για να ενισχυθεί η Συνάφεια, πρέπει να αποδείξετε τη σημασία και τη χρησιμότητα του περιεχομένου το οποίο προσφέρετε.
Αρχικά, με σκοπό να αποδειχθεί η χρησιμότητα του περιεχομένου να συνδέσετε τους μαθησιακούς στόχους με τα οφέλη τα οποία μπορεί να αποκομίσουν οι μαθητές στο πραγματικό κόσμο, άμεσα αλλά και με μελλοντικά. Μην λησμονείτε πως οι μαθητές της γενιάς Ζ, σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενεές μαθητών, είναι αρκετά ρεαλιστές και απαιτητικοί. Θέλουν η γνώση η οποία λαμβάνουν να έχει άμεσο αντίκτυπο στην πραγματική ζωή. Αν παρουσιάσετε πληροφορίες που δεν έχουν αντιστοιχία με τις ανάγκες τους, πολύ δύσκολα θα καταφέρετε να τους κινητοποιήσετε.
Έπειτα, πρέπει να τους δώσετε πετυχημένα παραδείγματα σχετικά με τη νέα γνώση που τους ζητάτε να αφομοιώσουν. Τα παραδείγματα αυτά θεωρούνται πετυχημένα όταν είναι συναφή με την πραγματικότητα ή ακόμα καλύτερα την καθημερινότητα τους. Φανταστείτε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για παιδιά δημοτικού, το οποίο θα είχε παραδείγματα που μπορούν να αντιληφθούν μόνο οι ενήλικες γονείς των παιδιών. Τι όφελος θα είχε ένα τέτοιο παράδειγμα για τους μαθητές;
Τέλος, για την ενίσχυση της συνάφειας, είναι επωφελές να υπάρχει σύνδεση με τις πρώτιστες εμπειρίες των μαθητών. Η σύνδεση με τις πρώτιστες εμπειρίες είναι σημαντική, καθώς καλλιεργείται μια αίσθηση συνέχεια. Τοιουτοτρόπως, οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι η νέα γνώση που τους προσφέρεται, συνδέεται με την γνώση που κατέχουν από το παρελθόν.
Εμπιστοσύνη - Confidence
Το τρίτο στοιχείο του μοντέλου ARCS αφορά την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης των μαθητών.
Για να κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους, αρχικά , δώστε τους μαθησιακούς στόχους ξεκάθαρα στο ακροατήριο. Αναφορικά με τους μαθησιακούς στόχους, οι μαθητές αν αισθάνονται ότι δεν θα είναι σε θέση να επιτύχουν τους στόχους που έχουν τεθεί αρχικά, τότε αυτό θα μειώσει το ενδιαφέρον τους για το πρόγραμμα ή την δραστηριότητα σας. Για να το αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα, πρέπει το εκπαιδευτικό προϊόν να περιλαμβάνει δύσκολες αλλά ταυτόχρονα εφικτές δραστηριότητες.
Παράλληλα, η αξιολόγηση της απόδοσης των μαθητών και η παροχή εποικοδομητικών σχολίων είναι βασικοί τρόποι εξασφάλισης της εμπιστοσύνης τους. Συνεπώς, ανάλογα τις ελλείψεις ή την πρόοδο τους πρέπει να λαμβάνουν ανατροφοδότηση μέσα από αξιολογικά κουίζ και δράσεις κατανόησης. Με αυτό τον τρόπο είναι σε θέση να αντιληφθούν το επίπεδο τους, δίνοντας τους ένα είδος αυτοελέγχου.
Ικανοποίηση - Satisfaction
Το τελευταίο στοιχείο έχει να κάνει με την ενίσχυση της Ικανοποίησης που βιώνουν οι μαθητές από την ενασχόληση τους με το διδακτέο αντικείμενο.
Πρακτικά εδώ προσπαθούμε ώστε να θεωρηθεί η συνολική εμπειρία θετική και αξιόλογη από το μαθητή. Για να θεωρηθεί ολοκληρωμένο και επιτυχημένο ένα εκπαιδευτικό προϊόν, είναι αναγκαίο οι άνθρωποι που το χρησιμοποίησαν να νιώθουν ικανοποίηση και να είναι χαρούμενοι με τις γνώσεις ή τις δεξιότητες τις οποίες αποκόμισαν.
Για να γίνει αυτό πράξη, οι μαθητές χρειάζεται να ανταμείβονται είτε για την συμπεριφορά είτε για την απόδοση τους. Για παράδειγμα, οι μαθητές μπορούν να κερδίζουν badges ή πιστοποιητικά μετά το τέλος μιας μαθησιακής ενότητας. Επίσης, μπορούν να μετέχουν σε παιχνιδοποιημένο σύστημα, όπου θα συναγωνίζονται με άλλους, κερδίζοντας πόντους και μεταβάλλοντας τη θέση τους σε ένα πίνακα κατάταξης της απόδοσης τους.
Τέλος, φροντίστε οι μαθητές να αντιληφθούν ότι οι δεξιότητες ή οι γνώσεις που απέκτησαν θα τους χρησιμεύσουν μελλοντικά. Αυτό επιτυγχάνεται ενθαρρύνοντας τους να εφαρμόσουν τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις και δεξιότητές σε πραγματικό περιβάλλον ή μέσα από την εμπλοκή τους σε πραγματικές δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων.
Αναστοχασμός
Ολοκληρώνοντας το άρθρο, ας αναστοχαστούμε. Υποθέστε πως σχεδιάζετε ένα μάθημα eLearning. Σκεφτείτε μερικές δραστηριότητες που θα κινητοποιήσουν τους μαθητές σας, χρησιμοποιώντας όλα τα επιμέρους στοιχεία του μοντέλου ARCS, όπως αυτά παρουσιάστηκαν στο παρόν βίντεο.
