Πώς θα κάνω τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αναπτύσσω πιο ελκυστικές; Πώς μπορώ να βεβαιωθώ ότι δεν θα πέσω σε παγίδες που θα υποβαθμίσουν το υλικό μου; Πώς θα σιγουρευτώ ότι το περιεχόμενο καλύπτει τους μαθησιακούς στόχους; Τι πρέπει να αποφύγω και τι να προσέξω;
Τα παραπάνω ερωτήματα είναι εύλογα και απασχολούν κάθε ένα που ξεκινάει το ταξίδι στον κόσμο του instructional design και την βιομηχανία του e-learning. Στο τρέχον άρθρο, το οποίο είναι το πρώτο στην δεύτερη ενότητα του προγράμματος κατάρτισης, θα συζητήσουμε τους κυριότερους παράγοντες που κάθε δημιουργός δραστηριοτήτων, είτε είναι instructional designer είτε απλά ένας εκπαιδευτικός, πρέπει να λάβει υπόψη πριν από την δημιουργία μαθησιακού περιεχομένου.
Έτσι, μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης, θα είστε σε θέση να αναγνωρίζετε τους σημαντικότερους παράγοντες τους οποίους πρέπει να λαμβάνετε υπόψη όταν δομείτε τις εκπαιδευτικές σας δραστηριότητες. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορείτε να δημιουργείτε λύσεις οι οποίες αφενός θα καλύπτουν τους μαθησιακούς στόχους κι αφετέρου θα προσελκύουν το ενδιαφέρον των μαθητών.
Παράγοντας πρώτος - Ιδιαιτερότητες χρηστών
Αρχικά, για την σωστή ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και περιεχομένου είναι επιβεβλημένο να λαμβάνονται υπόψη τα μοναδικά χαρακτηριστικά που διέπουν την μαθησιακή κοινότητα στην οποία απευθύνεται το εκάστοτε προϊόν.
Εκπαιδευτικό προϊόν – οποιαδήποτε δραστηριότητα, πρόγραμμα σπουδών, εκπαιδευτική εφαρμογή, πρόγραμμα e-learning, στο οποίο δίνουμε ψηφιακή υπόσταση.
Ιδιαίτερα μάλιστα για την εκπόνηση προγραμμάτων εξ’ αποστάσεως μάθησης χρειάζεται έρευνα και ενδελεχής σχεδιασμός. Υπάρχουν όμως κάποιοι συγκεκριμένοι παράμετροι τους οποίους πρέπει να προσέξετε περισσότερο.
Είναι απαραίτητο να λαμβάνεται υπόψη η προϋπάρχουσα γνώση καθώς και οι ανάγκες του μαθησιακού ακροατηρίου. Λόγου χάρη, ποιο το όφελος να δοθεί προς χρήση ένα εξαιρετικό προϊόν ως προς την μορφή και το περιεχόμενο του αν απευθύνεται σε μαθητές διαφορετικού επιπέδου από εκείνους οι οποίοι θα το παρακολουθήσουν; Εκτός λοιπόν τις πρώτιστες γνώσεις οφείλετε να έχετε κατά νου την ηλικία των μαθητών, το πολιτισμικό τους υπόβαθρο ή πιθανές μαθησιακές δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν. Η παραπάνω διαδικασία είναι γνωστή ως ανάλυση αναγκών και περιλαμβάνει υπό-αναλύσεις, όπως ανάλυση ακροατηρίου, ανάλυση εργασιών και ανάλυση περιεχομένου. Η διαδικασία της ανάλυσης αναγκών, λόγω της σπουδαιότητας της, θα επεξηγηθεί λεπτομερώς στο επόμενο άρθρο.
Παράγοντας δεύτερος - Συμπερίληψη χρηστών
Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που καλείστε να αναπτύξετε πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στο προφίλ του συγκεκριμένου μαθησιακού ακροατηρίου στο οποίο απευθύνονται. Η σκιαγράφηση του προφίλ των μαθητών προκύπτει από την ανάλυση ακροατηρίου. Περισσότερες πληροφορίες για τη συγκεκριμένη ανάλυση θα δούμε σε ξεχωριστό άρθρο.
Σε γενικές γραμμές, ένα πρόγραμμα μάθησης και ιδιαίτερα διαδικτυακής φύσεως, οφείλει να είναι διατυπωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί δίχως πρόβλημα από διαφορετικούς μαθητές, έχοντας πάντα την δέουσα επισημότητα ως προς το ύφος και τη γλώσσα του. Το περιεχόμενο πρέπει είναι διατυπωμένο και να δοθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να καθίσταται δεδομένο πως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ορισμένων ομάδων, όπως λόγου χάρη το φύλλο ή η φυλή δεν θίγονται. Για παράδειγμα, ορισμένες απεικονίσεις ίσως θίξουν κάποιες κοινωνικές ομάδες. Καλό είναι λοιπόν να επιλέξετε οπτικές απεικονίσεις οι οποίες είναι αποδεκτές γενικά και δεν θίγουν ομάδες ανθρώπων.
Παράγοντας τρίτος - Συνθήκες κοινωνικής μάθησης
Η επιτυχία ενός προγράμματος κατάρτισης, έγκειται σε μεγάλο βαθμό στη δυνατότητα του να εξυπηρετεί και να ενισχύει την δημιουργία κοινοτήτων μάθησης, μεταξύ των μελών του ακροατηρίου που συμμετέχουν σε αυτό.
Είναι λοιπόν επιβεβλημένο να γίνεται ό,τι είναι εφικτό, έτσι ώστε να δομηθεί μια τέτοια κοινότητα, ιδιαίτερα σε περιβάλλοντα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, όπου η απόσταση μεταξύ των συμμετεχόντων αποτελεί, αναγκαίο κακό.
Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της θεωρίας του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού η καλλιέργεια και η υποστήριξη τέτοιων συνθηκών μάθησης, που ευνοούν δηλαδή την αλληλεπίδραση μεταξύ των συμμετεχόντων, αποτελεί βασική ανάγκη. Τούτο μπορεί να γίνει εφικτό μέσα από την ύπαρξη forum επικοινωνίας, chat rooms (δηλαδή μιλάμε για ασύγχρονη επικοινωνία) καθώς επίσης και τακτικών τηλεδιασκέψεων μεταξύ των συμμετεχόντων (σύγχρονη επικοινωνία).
Παράγοντας τέταρτος - Παρουσίαση της πληροφορίας
Σύμφωνα με τον Kopper (2006) ο σωστός σχεδιασμός πρέπει να χρησιμοποιεί διαφορετικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις για την επίτευξη της εγκαθίδρυσης της γνώσης και όχι να εστιάζει μονάχα σε μια μέθοδο.
Οι άνθρωποι διαφέρουν στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την προσφερόμενη γνώση, συνεπώς είναι δεδομένο πως το διδακτέο περιεχόμενο πρέπει να δίνεται με τρόπο πολυδιάστατο και όχι να περιορίζεται σε ένα ή δυο τρόπους παρουσίασης των πληροφοριών.
Αν οι πληροφορίες δεν δίνονται μονοδιάστατα αλλά με την βοήθεια πολυμέσων όπως γραφικές απεικονίσεις, ήχους ή βίντεο, ο χρήστης θα είναι σε θέση να αντιληφθεί ευκολότερα την νέα γνώση. Άλλωστε, σύμφωνα και με τις αρχές της Πολυμεσικής Μάθησης, η παρουσίαση της πληροφορίας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οικοδόμηση της γνώσης. Συνεπώς, η παρουσίαση της πληροφορίας αποτελεί βασικό παράγοντα που πρέπει να λαμβάνετε υπόψη κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
Παράγοντας πέμπτος - Αλληλεπίδραση με το περιεχόμενο
Ένα ακόμα στοιχείο το οποίο πρέπει να λάβετε ιδιαίτερα υπόψη κατά τον σχεδιασμό ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού, είναι η προσφορά ευκαιριών στους μαθητές να μπορούν να αλληλοεπιδρούν όχι μόνο με τους άλλους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα μάθησης αλλά και με το ίδιο το περιεχόμενό του προγράμματος.
Οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα όταν καλούνται να κάνουν κάτι, δηλαδή να αλληλοεπιδράσουν, σε αντίθεση με την παθητική παρακολούθηση μιας διάλεξης.
Ιδιαίτερα στα προγράμματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, η αλληλεπίδραση έχει βαρύνουσα σημασία. Οι μονοδιάστατες, βαρετές και εκτενείς παρουσιάσεις του περιεχομένου είναι αποκρουστικές για τους μαθητές. Συνεπώς ένα πρόγραμμα ή μια δραστηριότητα η οποία βάζει τους μαθητές να κάνουν κλικ, να σύρουν και να επιλέξουν τα ψηφιακά αντικείμενα που την απαρτίζουν, μπορεί να τους βοηθήσει να αφομοιώσουν τη γνώση πιο αποτελεσματικά. Μια άλλη καλή τεχνική ενίσχυσης της αλληλεπίδρασης είναι να εμπλουτίστε τις δραστηριότητες σας με σενάρια που δίνουν επιλογές και μονοπάτια στους μαθητές. Δημιουργείστε δηλαδή τα λεγόμενα σενάρια διακλάδωσης. Τα σενάρια διακλάδωσης δεν ενισχύουν απλώς την διαδραστικότητα αλλά παράλληλα έχουν νόημα για τους μαθητές, βοηθώντας του να δημιουργήσουν συναισθηματική σύνδεση με το περιεχόμενο.
Παράγοντας έκτος - ανατροφοδότηση
Αν σχεδιάζετε εκπαιδευτικές δραστηριότητες και υλικό για προγράμματα e-learning, είναι σημαντικό να προνοήσετε για την επαρκή παροχή ανατροφοδότησης. O μαθητής ο οποίος καλείται να περατώσει κάποια δραστηριότητα εκτός τυπικής τάξης, δεν μπορεί να γνωρίζει εάν οι επιλογές του ήταν ορθές. Ο λόγος είναι προφανώς η έλλειψη ταυτόχρονης παρουσίας του εκπαιδευτικού με το μαθητή.
Συνεπώς, πρέπει να γίνει χρήση μηχανισμών οι οποίοι θα βοηθήσουν τον μαθητή να αντιλαμβάνεται την απόδοση του άμεσα και κυρίως αυτοματοποιημένα, δίχως την ανάγκη ανατροφοδότησης από φυσικό πρόσωπο. Έτσι, όταν για παράδειγμα δώσετε ένα κουΐζ, φροντίστε να μην περιοριστείτε στο «Σωστό» ή «Λάθος» σαν απάντηση, αλλά φροντίστε να καταγράφεται ο λόγος για τον οποίο η συγκεκριμένη επιλογή είναι λανθασμένη. Με αυτό τον τρόπο ο μαθητής θα μπορέσει να αντιληφθεί καλυτέρα το περιεχόμενο του μαθήματος.
Αναστοχασμός
Αναλογιστείτε το εξής. Έχετε φτιάξει ένα πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης για την Γαλλική Γλώσσα το οποίο απευθύνεται σε μαθητές Λυκείου, δίχως πρώτιστη γνώση στο αντικείμενο. Θα μπορούσατε να δώσετε το ίδιο πρόγραμμα σε παιδιά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση;
